مسئله تغییر دین جامعه زرتشتی پس از فتح ایران به دست اعراب(شماره ۱) در تفسیرهای متعدد کوشش شده است علت پذیرش به ظاهر نا آگاهانه اسلام از سوی مغلوبان تشریح شود‌. در یک صحنه پردازی، مسلمانان عرب تحت تاثیر شور مذهبی، زرتشتیان تحت انقیاد خود را وادار کردند یا اسلام بیاورند یا کشته شوند. در نظریه ای دیگر دین زرتشتی عقیده ای شاهانه و دارای مقبولیت اندک در میان مردمی معرفی شده است که وقتی دین ایرانی دیگر نمی توانست آن ها را وفادار نگه دارد، بدون مانع در معرض فعالیت مبلغان مسلمان قرار گرفته بودند. گمان می رود که حفظ ثروت، برخورداری از آزادی فردی، معافیت از مالیات و رهایی از محدودیت های اجتماعی عوامل دیگری بوده است که منجر به پذیرش سریع اسلام شده است. در حقیقت همه آن عوامل برای رشد جامعه مسلمان تاثیر گذاشت، هر چند که به نظر می رسد آن عوامل _ چه از لحاظ فردی و چه از لحاظ جمعی _ جریانی بسیار کندتر از آن داشت که تصور می شد‌. گرویدن به اسلام هم از لحاظ میزان و هم از لحاظ انگیزه - بنا بر مکان جغرافیایی، روابط میان فاتحان و مغلوبان، و طبقه اجتماعی تفاوت می کرد. به علاوه، ارتداد نسبت به دین زرتشتی با ظهور اسلام آغاز نشد. در حدود سال ۳۰۰م اهالی ارمنستان که زمانی اهورا مزدا را می پرستیدند، به مسیح گرویدند. پس از آن، طی آخرین دهه های حکومت ساسانی، زرتشتیان طبقه برتر که از لحاظ معنوی ناراضی بودند، دین زرتشتی را رها کردند و به مسیحیت نسطوری گرویدند. به علاوه، وقایع مربوط به جامعه ایران با وقایع مربوط به جامعه مصر قابل مقایسه به نظر می رسد. اکنون معلوم شده است که تغییر قطعی دین از مسیحیت به اسلام در جامعه مصر حدود شش سده به طول انجامیده است. گسترش یا انحطاط مؤسسات در داخل هر جامعه مربوط به همین تغییر دین است. نظر به اینکه اسلام در ایرانشهر و ماوراءالنهر با آهنگی کندتر از آنچه زمانی تصور می شد، پذیرفته شد، برقراری مؤسسات اسلامی و زوال مؤسسات زرتشتی نیز سیری کند داشت. به علاوه، سرنوشت چنین مؤسساتی بیش از آنچه در گذشته تصور می شد، بستگی به پیوندهای دینی بخش های بزرگی از جمعیت داشت.‌ به طور واضح، اسلام در میان جوامع یهودی، مسیحی، گنوستیک و بودایی نیز پیروانی به دست آورد. ولی با در نظر گرفتن تفوق زرتشتیان از لحاظ شمار و فرهنگ، می توان گفت که آنها بیشترین سهم را در دگرگونی دینی داشتند. زندگی افراد و فعالیت های اجتماعی، از طریق تغییر یا ترکیب عقاید، مراسم و نمادها به صورت های مختلف تغییر شکل یافت.‌ پیوند زرتشتیان با اسلام رخدادی جمعی با تأثیر متقابل در ارتباط با انسانهایی بود که جویای ثبات در زمان حاضر و امید به آینده بودند. (ص ۸۹_۹۰) مأخذ: چوکسی. جمشید کرشاسپ، ستیز و سازش (زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایرانِ نخستین سده های اسلامی)، ترجمه نادر میر سعیدی، انتشارات ققنوس، زمستان ۱۳۹۳ #حمله_جنایات_اعراب_در_ایران #ستیز_و_سازش_زرتشتیان_با_اسلام #سقوط_ساسانیان #ساسانیان_بعد_از_حمله_اعراب https://t.center/ketabkhaFFRF