شاهنامه را بخوانیم (۲۲-۱۷)
(فریدون و ضحاک)
شرحی که فریدون از خود و دلایل دشمنی اش با ضحاک می دهد ، موجب می شود که ارنواز او
را شناخته از دردها و رنج هایش بگوید ؛
بدو گفت شاه آفریدون تویی؟
که ویران کنی تنبل و جادویی؟
کجا هوش ضحّاک بر دست توست
گشایش جهان
را کمر بست توست
ز تخم کیان ما دو پوشیده پاک
شده رام با او ز بیم هلاک
همی جفت مان خوانَد و جفت مار
چگونه توان بودن ای شهریار (۱)
در مصرع اول از بیت ( همی جفت مان خواند و جفت مار(۲) / چگونه توان بودن ای شهریار ) در نسخه های دستنویس دیگر آمده است ؛
همی خفتن و خاست با جفت مار
چگونه توان بودن ای شهریار (۳)
که به نظر می رسد نسبت به گزینش استاد خالقی مطلق ، وجیه تر است . همچنین در ادامه و در جایی که فریدون پاسخ ارنواز
را می دهد ، یعنی؛ فریدون چنین پاسخ آورد باز / که گر با بلا چرخ
را نیست راز (۴) و (۵) در دستنویس های دیگر آمده است ؛ فریدون چنین پاسخ آورد باز / که گر چرخ دادم دهد از فراز (۶) که به سیاق کلی بیان فریدون نزدیکتر است .
ارنواز و خواهرش که به فریدون اعتماد کرده اند ، از رنج و عذاب و وضعیت ضحاک ، او
را آگاه می کنند از این قرار که ضحاک بنابر گفتار شخصی پیشگو می داند که وقتش به انجام نزدیک است ؛
کجا گفته بودش یکی پیش بین
که پردخته کی گردد از تو زمین (۷)
و به همین دلیل او یک جای ثابت ندارد و مداوم در حال حرکت است و برای اینکه سخن پیشگویان نادرست درآید به جادو درآویخته است و در خون انسان و حیوان خود
را شستشو می دهد ؛
همی خون دام و دد و مرد و زن
بریزد ، کند در یکی آب زن
مگر کو سرو تن بشوید ز خون
شود فال اختر شناسان نگون(۸) و (۹)
و ( از آنجا که روح اهریمنی او فرجام خویش
را می بیند ) مارهای استوار بر دوش ضحاک بر آزار او افزوده اند و خواب و آرامش
را از او ستانده اند ؛
همان نیز زان مارها بر دو کفت
به رنج درازست مانده شگفت
ازین کشور آید به دیگر شود
ز رنج دومار سیه نغنود(۱۰)
که گویا این سنتی ست برای سفاکان ستمکار که چون به پایان راه خویش نزدیک می شوند بر خونریزی و ستم خود می افزایند .
یزدان رحیمی
____________________________۱)
شاهنامه خالقی مطلق / دفتر یکم / بخش ضحاک / ص ۷۷ / بیت های ۳۴۸ تا ۳۵۲
۲)مطابق دستنویس های کتابخانه ملی فلورانس، کتابخانه پاپ در واتیکان و کتابخانه دانشگاه اکسفورد .
۳)مطابق دستنویس های کتابخانه طوپقاسرای استانبول، کتابخانه عمومی دولتی لنینگراد ، دارالکتب قاهره، کتابخانه ملی پاریس و کتابخانه بریتانیا در لندن .
۴)
شاهنامه خالقی مطلق / دفتر یکم / ص ۷۷
۵) همان نسخ مورد اشاره در پاورقی شماره دو
۶)دستنویس کتابخانه بریتانیا در لندن ، کتابخانه ملی پاریس ، کتابخانه دولتی برلین و...
۷)
شاهنامه خالقی مطلق / دفتر یکم / ص۷۷
۸)همان / بیت های ۳۶۱ و ۳۶۲
۹)و این خود جادویی باستانی ست برای رفع بلای جانی و هم برای مخفی ماندن از نظر دشمنان.
۱۰)همان / بیت های ۳۶۳ و ۳۶۴
#شاهنامه_را_بخوانیم #فریدون_و_ضحاک @karizga