بسم الله الرحمن الرحیم «زیارت آل یاسین»/به مناسبت نیمه شعبان (در سه فرسته) «محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیری» از بزرگان و چهره‌های شناخته شده‌ی قم، در غیبت صغری با صاحب الزمان (علیه السلام) مکاتبه‌ای داشته و در آن مسائل مختلفی را پرسیده است (نجاشی: ٩۴٩). از این نوشتار و پاسخ‌های امام (علیه السلام) با تعبیر توقیعات حمیری یا مسائل حمیری یاد می‌شود. قسمت‌های مختلف فقهی این سؤالات به مناسبت‌های مختلف در کتاب‌ها آمده است (تهذیب، ج ٢، ص ٢٢٨، ج ۶، ص ٧۵ و ٧۶). اين توقيعات از قم به بغداد آمده است. توضیحی که شیخ طوسی در #کتاب‌الغیبة درباره‌ی این توقیعات داده از این قرار است: «وَ قَالَ ابْنُ نُوحٍ: أَوَّلُ مَنْ حَدَّثَنَا بِهَذَا التَّوْقِيعِ أَبُو الْحُسَيْنِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ تَمَّامٍ، [وَ] ذَكَرَ أَنَّهُ كَتَبَهُ مِنْ ظَهْرِ الدَّرْجِ الَّذِي عِنْدَ أَبِي الْحَسَنِ بْنِ دَاوُدَ. فَلَمَّا قَدِمَ أَبُو الْحَسَنِ بْنُ دَاوُدَ وَ قَرَأْتُهُ عَلَيْهِ ذَكَرَ أَنَّ هَذَا الدَّرْجَ بِعَيْنِهِ كَتَبَ بِهِ أَهْلُ قُمَّ إِلَى الشَّيْخِ أَبِي الْقَاسِمِ، وَ فِيهِ مَسَائِلُ، فَأَجَابَهُمْ عَلَى ظَهْرِهِ بِخَطِّ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ النَّوْبَخْتِيِّ، وَ حَصَلَ الدَّرْجُ عِنْدَ أَبِي الْحَسَنِ بْنِ دَاوُدَ. نُسْخَةُ الدَّرْجِ: مَسَائِلُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِ‏ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ...» (الغيبة، ص ٣٧۴). مرحوم شیخ، ابن نوح را از لحاظ زمانی درک کرده است ولی از لحاظ مکانی خیر، لذا به واسطه‌ی جماعتی، روایت ایشان را نقل می‌کند (فهرست: ١١٧). در كتاب الغیبة نیز غالباً به واسطه #الحسین‌بن‌إبراهیم‌القمی (ص ٢٩٣، ٣۶٧، ٣٧١، ٣٨۶، ٣٩۶، ۴٠١، ۴٠٣، ۴٠٨) و گاهی به واسطه جماعتی (ص ٣٧٢) از ایشان روایت می‌کند. در موارد بسیاری هم ابتدا به نام ایشان کرده است (ص ٣٠٧، ٣٠٨، ٣٢۴، ٣۵۵، ٣۶٣، ٣۶۴، ٣٧٠، ٣٧۴، ٣٨۴، ٣٩١، ٣٩٨، ۴٠١، ۴١٠). علت ابتدا کردن به نام ایشان نیز این است که این مطالب و احادیث را از کتاب ایشان گرفته است، چنانچه در برخی مواضع روشن است که کتاب ایشان را در اختیار داشته است (الغیبة، ص ۴٠۶، ۴١٣). شيخ در فهرست برای ایشان کتاب «أخبار الأبواب» و کتاب‌های دیگری نام برده و سپس می‌گوید: «غير أنّ هذه الكتب كانت في المسودّة و لم يوجَد منها شيء» لذا ایشان طریق خود را به روایات ایشان - و نه کتابهای ایشان - ذکر می‌کند (فهرست: ١١٧). شیخ طوسی کار رجال و فهرست خود را زودتر شروع کرده و ظاهرا در آن زمان از وجود خارجی لااقل این کتاب ابن نوح با خبر نبوده است، همانگونه که در کتاب فهرست خود نامی نیز از #نعمانی و کتاب الغیبة او نمی‌برد. ظاهرا بعدها کتاب ابن نوح به دست ایشان رسیده است و از آن در کتاب غیبت خود بهره برده است. به عنوان‌ یک قرینه بر این مطلب می‌توان گفت: مطالبی که ایشان در این کتاب با ذکر واسطه از ابن نوح روایت می‌کند همیشه (جز یک مورد) به واسطه‌ی الحسین بن إبراهیم است، ولی در فهرست از راه جماعةمن‌أصحابنا به روایات ایشان طریق ذکر کرده است. طبعیتاً اگر این مطالب از کتاب ایشان نبود (و از روایات ایشان بود) باید این‌ها را نیز از جماعتی از ایشان روایت می‌کرد. گویا زمان تصنیف فهرست، هنوز با الحسین بن إبراهیم ملاقات نکرده تا اجازه‌ی کتاب‌ها یا لااقل این کتاب را از ایشان بگیرد. اما نجاشی ابن نوح را بسیار درک کرده است و می‌توان گفت: بیشترین استفاده‌ی نجاشی در کتاب شناسی از ایشان بوده است. این مطلب با نقل‌های مختلف نجاشی از ایشان در سرتاسر فهرست، قابل تصدیق است. نجاشی از کتاب ایشان با عنوان «أخبار الوكلاء الأربعة» یاد کرده است (نجاشی: ٢٠٩). همچنین نجاشی از شخصیتی در بغداد با نام #هبةالله‌بن‌أحمد یاد می‌کند که مادرش دخترِ [یا دخترِ دخترِ] #محمدبن‌عثمان‌العمری - وکیل دوم صاحب الزمان (علیه السلام) - بوده است. سپس در کتاب‌های ایشان کتابی با نام «أخبار أبی عمرو و أبی جعفر العمریّین» نام می‌برد که مربوط به اخبار وکیل اول و دوم امام زمان (علیه السلام) است که جدّ مادریِ ایشان (هبة الله) می‌باشند. آن‌گاه در مورد این کتاب می‌گوید: «و رأيت أبا العباس بن نوح قد عوّل عليه في الحكاية في كتابه أخبار الوكلاء»: دیده‌ام که ابن نوح در کتاب «أخبار الوکلاء» بر این کتاب اعتماد کرده است (نجاشی: ١١٨۵). طبیعتاً ابن نوح باید در کتاب خود در قسمتی که مربوط به دو وکیل اول بوده از این کتاب استفاده کرده باشد. از طرفی در #کتاب‌الغیبة شیخ نیز می‌بینیم که ابن نوح، فراوان از ایشان روایت کرده است (الغیبة، ص ٢٩٣، ٣۵۵، ٣۶٣، ٣۶۴، ٣٧١، ٣٨۶، ٣٩۶، ٣٩٨، ۴٠١، ۴٠٣، ۴٠٨). این هم قرینه‌ای است دیگر بر اینکه مطالب نقل شده در کتاب شیخ از ابن نوح، از کتاب «أخبار الوکلاء الأربعة» ایشان يا همان «أخبار الأبواب» است. (ادامه در فرسته‌ی بعد) @HadithFehrestRejal