مقاله‌ای از نشریه پیام جبهه ملی ایران شماره ۱۹۴ «جبهه ملی ایران هر گونه ندای تجزیه‌طلبی کشور را محکوم می‌نماید» 21 آذر روز نجات آذربایجان با اشغال ایران در 1320 به دست متفقین، معاهده‌ای میان سه کشور آمریکا، انگلستان و شوروی امضاء شد که به موجب آن هر سه کشور، نیروهای خود را از ایران خارج کنند.آمریکا و انگلستان ، نیروهای خود را خارج ساختند، اما شوروی امتناع ورزید وژوزف استالین، در رویای تسلط بر نفت شمال، نیروهای خود را در آذربایجان نگه داشت. سید جعفر پیشه‌وری، از روزنامه‌نگاران و اعضای حزب توده ایران، در 12 شهریور 1324 ، سه ماه پس از فرمان محرمانه دفتر سیاسی کمیته مرکزی اتحاد شوروی ، در تبریز فرقه دموکرات آذربایجان را تاسیس و اعلام موجودیت نمود.او با پشتبانی ارتش سرخ قصد تجزیه آذربایجان را داشت. شوروی ، به جای ورود مستقیم به ایران ، ترجیح داد نیروهای داخلی مانند حزب دموکرات آذربایجان را تقویت و تشویق به جدایی آذربایجان نماید، و آنرا تبدیل به یکی از اقمار خود کند. سید جعفر پیشه‌وری در رزنامه آژیر که در تهران منتشر می‌کرد ، در 14 مرداد 1324 نوشت، " ... ارتجاع بین‌المللی از وحدت ایران خوشحال نیست ،و سعی می‌کند ،در پیکر ایران ، دولت‌های کوچک به وجود آورد ..." خود او اما ، یکسال بعد ، با کمک اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی ،اقدام به تسخیر پادگان‌ها ، ژاندارمری‌ها و مراکز دولتی وسرکوب افسران و نظامیان ایران نمود. مردم و ایل شاهسون و ذوالفقاری ، در برابر این شورش که حدود یکسال طول کشید ،ایستادگی کردند.مردم می خواستند خود را از ستم کمونیستها و عناصر فرقه دموکرات رها سازند.. مذاکرات قوام‌السلطنه نخست‌وزیر وقت ایران با استالین ودادن وعده‌هایی مبنی بر دادن نفت شمال به روس ها وقبول سه وزیر از حزب توده در کابینه خود ، وسرانجام پس از التیماتوم ترومن ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا به استالین ، بالاخره ، نیروهای شوروی از شمال ایران خارج شدند و ارتش ایران وارد آذربایجان شد و در 21 آذر 1325 نیروهای ایران به تبریز رسید. همه سران فرقه دموکرات آذربایجان پیش از ورود ارتش ایران به آذربایجان ، به شوروی گریخته بودند. @Gundy_shapur