نقد تصحیح دیوان ابوالفرج رونی و معرفی اشعار تازه از او خانم دکتر مریم محمودی در تصحیح دیوان ابوالفرج رونی، هم منابعی را ندیده‌اند و هم از منبعی که در اختیار ایشان بوده به شکل ناقص استفاده کرده‌اند. نگارنده برای نوشتن این نقد، منابع دستنویس دیوان رونی را که در اختیار مصحح بوده و نیز منابعی را که ایشان نادیده گرفته، بررسی کرده است. در این بخش از نقد خویش (بخش اول نقد من اینجاست) نکاتی دیگر دربارۀ این تصحیح و نیز دو تصحیح پیشین ارائه خواهم کرد: 1) دستنویس مجلس مورخ 996ق خانم محمودی در مقدمه گفته‌اند که 63 نسخۀ از دیوان اشعار رونی موجود است و ایشان برای تصحیح به چهار نسخه بسنده کرده‌اند: 1- مجموعه دواوین چستربیتی، 699ق 2- مجموعه دواوین موزۀ بریتانیا، 692ق 3- مجموعه دواوین حکیم اوغلو ش 699، سدۀ هشتم و نهم 4- مجموعه دواوین مجلس ش 4841، 996ق یکی از دست‌نویس‌های دیوان رونی که در اختیار خانم محمودی بوده و در مقدمه به معرفی آن پرداخته‌اند، نسخۀ ش 4841 کتابخانۀ مجلس (996ق) است. چایکین مصحح اول دیوان رونی و مهدوی دامغانی مصحح دوم این منبع را ندیده بودند. محمودی گفته: «این نسخه شامل 1100 بیت است ... در حاشیۀ نسخه با خطی متفاوت اشعاری بیشتر در قالب قصیده و رباعی آمده است که برخی از آنها متعلق به ابوالفرج رونی نیست و تعدادی از آنها را مهدوی دامغانی در ملحقات دیوان آورده است و شاعر آن رکن‌الدین دعویدار قمی است». می‌گویم: کاتب، اشعار رونی را در متن و حاشیه آورده است و در کنار حواشی، اشعاری به نام رونی با قلمی دیگر اضافه شده است. یعنی حاشیۀ اول، اصیل است و به قلم هدایت‌الله قمی در سال 996ق تحریر شده است. هرچند محمودی این حواشی اصیل را در مواضعی در تصحیح دخالت داده، گاهی نیز آن را با حواشی دیگری که خط متفاوت دارد خلط کرده است. این اشتباه عجیب باعث شده برخی از اشعار اصیل و جدید رونی که در منابع دیگر محمودی وجود نداشته، مجال ثبت در دیوان نداشته باشند. البته عمل ایشان در این مواضع بیشتر از این که ناشی از اشتباه باشد، نشان از سهل‌انگاری دارد. زیرا بسیاری از قطعات و رباعیاتی که در این نسخه به ثبت رسیده و مورد بی‌توجهی ایشان واقع شده، دقیقاً در متن نسخه کتابت شده، نه در حواشی. برخلاف نظر ایشان، این اشعار هیچ نسبتی با رکن دعویدار ندارند و جز چند نمونۀ معدود -که مدعی دیگر دارند- متعلق به ابوالفرج رونی هستند. عدم توجه مصحح در انتشار این اشعار، تصحیح ایشان را دچار نقصی بزرگ کرده است. اغلب قطعات و رباعیات موجود در این منبع، در منابع دیگری که ایشان ندیده به نام رونی آمده است: مقطعات: 1- خسروا گیتی به عدل آباد کن 2- حضرتی شد بزرگ چون غزنین 3- ساقیا جام دل‌افروز بیار 4- گفتم کنون به بوسه لبت را کنم ادب 5- نامه نوشتم به خون دیده ولیکن 6- مرا گویی که تو خصمی حقیری 7- چنان درست به تو شد مبانی تعویق 8- گویی اگر بخواهم یک دانه شعر کارم رباعیات: 9- با تو حسنا نماند خواهد حسنات 10- ای چون درد دیده بی تو دریا و تو نه 11- ابری است تنک جامۀ صبرم ای یار 12- از وهم به مه بر خبرست آن لب نیست 13- یک‌چند بدم جمال هر انجمنی 14- ای کرده گران غمت سبکباری من 15- تا تن به غم عشق تو نابود شده‌ست 16- جانا به تماشای سمن رای تو هست 17- با ما به تماشا سزد ار نایی تو 18- با من بت من ناز نچندین کردی 19- عاشق چو شدی راز نگه‌دار چو خاک 20- ای خوی تو از بنده‌نوازی خوشتر 21- گردون فلک [جفا] به ما کرد آخر 22- ای رفته و ناسیر من از دیدن تو 23- گر سوز دلم بر تو گمارم چه کنی 24- دی رفت مرا با بت خود گفتاری 25- دلدار به من گفت اگر دلداری 26- با روزه چنانم که زر اندر دم گاز 27- شاهی که ملوک را ز عدلش بیم است تمام اشعار در دست‌نویس ش 670 حکیم اوغلو که به قلم ابن محمدقاسم اصح الکرمانی* در سال 1003ق تحریر شده نیز به ثبت رسیده است. منبع سوم محمودی نسخۀ ش 669 و این دستنویس جدید در کتابخانۀ حکیم اوغلو ش 670 دارد. به نظر می‌رسد دستنویس مورخ 996ق در دسترس اصح الکرمانی بوده یا منبع دو دستنویس مشترک بوده باشد. زیرا توالی اشعار و ترتیب بسیاری از اشعار رونی در دو نسخه، و ضبط آنها، به‌ویژه در بخش رباعیات و قطعات یکسان است. اشعار ش 1، 2، 13، 14 و 27 در خلاصةالاشعار نیز به ثبت رسیده است. بنظر می‌رسد تصحیح کنونی رونویسی از 14 برگ شعر رونی در نسخۀ چستربیتی باشد که در متن آمده و اختلافات این 14 برگ با نسخ دیگر بشکل ناقص بررسی شده است. زیرا آنچه در نسخ دیگر ثبت شده و در این نسخه نبوده، در متن درج نشده است: اشعار ش 3، 6 و 8 چنین‌اند. ...... *کاتب این دستنویس شاهنامۀ شاملو را نیز تحریر کرده و به نظر می‌رسد اولین بار نام وی در مقالۀ: «پژوهشی برای معرفی شاهنامه مصور نو یافته از دوره صفوی» نوشتۀ عبدالمجید حسینی راد آمده باشد. ادامه دارد ... * https://t.center/gahnameyeadabi