تکه‌های صحبت‌هایم در کافه گلکسی قزوین ۴- اکنون تقریباً چهل سال می‌شود که من برای اولین بار چند تا از شعرهای آرتور رمبو و شرح حال کوتاهی از او را به زبان فارسی خواندم. یادم هست که خواندن آن شعرها با یک احساس شگفتی برایم همراه بود. مخصوصاً که در شرح حالش نوشته بود او در شانزده هفده سالگی این شعرها را سرود، و از هیجده سالگی به بعد هم شعر را بالکل کنار گذاشت. آن احساس شگفتی برای همیشه با من باقی ماند. از آن پس هر شعری از او خواندم، یا هر چیزی درباره‌ی خودش خواندم، آن شگفتی را احساس کردم. بعدها فهمیدم این حس، که بعضی روایت‌ها در مخاطب ایجاد می‌کنند، در دنیای هنر خیلی مهم است. مخصوصاُ دانستم که مکتب سوررئالیسم این را اساس مکتب خودش قرار داده است. مکتب سوررئالیسم، که در دهه‌ی ۱۹۲۰ تولد یافت، بنیانگذار اصلی‌اش در واقع آرتور رمبوست. در واقع همه‌ی آن چیزهایی را که سوررئالیست‌ها گفتند، و به عنوان اصول مکتب خود اعلام کردند، ۵۰ سال قبل از آن‌ها آرتور رمبو در آثارش اجرا کرده بود. خود سوررئالیست‌ها هم این را معترف بودند و رمبو را پیشکسوت خود می‌دانستند. كلیۀ اتفاقاتِ دنیای روایت را می‌‌توان به دو گروه تقسیم كرد: اتفاقاتِ رئالیستی و اتفاقات فانتزیك. اتفاقات رئالیستی اتفاقاتی هستند كه با الگوی اتفاقات واقعی ساخته می‌شوند. اما اتفاقات فانتزیک اتفاقاتی نیستند که الگویی در خود واقعیت داشته باشند. این‌‌ها را فقط مغز ما برای خودش می‌سازد. در واقع اگر ما یک روز شاهد اتفاقی از نوع اتفاقات فانتزیک در دنیای واقعی باشیم، احساس شگفتی عجیبی به ما دست خواهد داد. اما مغز ما یک خاصیت عجیب دارد. و آن این‌که اختراعات خودش را گاهی باور هم می‌تواند بکند. یعنی اتفاقات فانتزیک را می‌سازد، و دست کم در لحظه‌هایی آن‌ها را واقعی می‌داند. این است که می‌تواند با این ساخته‌های خودش احساس شگفتی هم بکند. اتفاقات واقعی معمولاً این خاصیت را ندارند که شگفتی ایجاد کنند. اما این هم همیشه این‌طور نیست. گاهی هست که مغز ما این اتفاقات را هم شگفت می‌بیند. چون آن‌ها را با اتفاقات فانتزیک قاتی می‌کند. این در حالت‌هایی اتفاق می‌افتد که قشر خاکستری مغز، که مرکز عقل یا ریزنینگ است، غیر فعال می‌شود. بنابراین نمی‌تواند فرق واقعیت و خیال را تشخیص دهد. آن وقت همه چیز برایش شگفت می‌شود. ساخته‌های عجیب و غریب و زیبای خودش برایش مثل اتفاقات واقعی می‌شوند، و اتفاقات واقعی برایش مثل ساخته‌های خودش می‌شوند. این حالت‌ها زیاد هستند. [ادامه دارد] عباس پژمان @apjmn