پوپ و پهلوی
امیر مازیار
این
تصویر صفحه نخست کتاب آرتور پوپ( ۱۸۸۱-۱۹۶۹) ، مورخ آمریکایی هنر ایران، سندی عجیب و گویا و پرمعنا است از پیوند نظریه " هنر ایرانی" پوپ و سیاست دوره پهلوی.
خود کتاب ترجمه سخنرانی مهمی است که پوپ در سال ۱۳۰۴، چند ماه پیش از آغاز سلسله پهلوی ، در انجمن تازه شکلگرفته آثار ملی و در حضور رجال بلندمرتبه دوران پهلوی و شخص رضاخان سردار سپه ایراد میکند. پوپ در این سخنرانی ضمن نظریهپردازی درباره آنچه " هنر ایرانی" (persian art) میخواند و زیباییشناسی خاص آن از ویژگیهای برتر هنر و فرهنگ ایرانیان و وحدت و پیوستگی دو هزار و پانصد ساله این هنر سخن میگوید.
در این صفحه نام عیسی صدیق(۱۲۷۳-۱۳۵۷) به عنوان مترجم آمده که از سیاستمداران و کارگزاران فرهنگی برجسته کل دوران پهلوی است.او در سخنرانی پوپ حاضر بود و آن را در همان زمان ترجمه و وزارت فرهنگ آن را منتشر کرد.( جالب است که عنوان چاپ نخست "صنایع ایران در گذشته و آینده" بود که در این چاپ "صنایع" به "هنر" تغییر یافته). در این صفحه آمدهاست "بمناسبت پنجاه سال شاهنشاهی پهلوی" که حاکی از استمرار اثرگذاری نظریه پوپ است و صدیق هم به آن اشاره میکند . در صفحه شناسنامه تاریخ چاپ اثر "۲۵۳۵" درج شده. تقویم جدیدی که "پیوستگی" تاریخ پادشاهی ایران را نشان میداد.
با وقوع انقلاب این نسخه احتمالا از خانه دولتمردان پهلوی " مصادره" میشود و مهر "باطل شد" بر آن میخورد .
البته اندیشه پوپ پس از انقلاب بهتمامه باطل نشد . دیدگاه ملیگرایانه آن در اندیشههای اسلامگرایانه جذب شد و به کار تشدید دو گانه ایران و غرب آمد.
درباره وجوه سیاسی و ملیگرایانه نظریه هنر پوپ بنگرید به مقاله درخشان کشور رضوی:
Kishwar Rizvi, “Art History and the Nation: Arthur Upham Pope and the Discourse on ‘Persian Art’ in the Early Twentieth Century,” Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World XXIV (2007), 45–65.
درباره محتوای این اثر پوپ در این سخنرانی صحبت کردهام :
تبارشناسی زیباییشناسی ایرانی
@amirmaziar1