✍️ کشورداری به کوشش و بخشش آموزۀ سیاسی ایرانشهری 👤 دکتر محمود فتوحی ⏱️زمان خواندن 1دقیقه در تدبیر مُلک و سیاست مُدُن، برای کشورداری دو زمان متناظر را بسیار یاد کرده‌اند: روز کوشش و روز بخشش. امیر معزی نیشابوری در ستایش ملکشاه سلجوقی می‌سراید که: روز بخشش نیکخواهان پیشِ جاهت جان‌فشان روز کوشش بدســــگالان پیش تیغت جان‌ســپار (امیر معزی نیشابوری) روز کوشش و روز بخشش دو روز متناظرند با دو سیاست متضاد. کوشش، زمان نبرد و برای جهانگیری و کشورستانی است؛ زمانی که فرمان‌روا بر پشت زین باید شمشیر بزند و دلاوری کند. اما روز بخشش، همان سلطان تندخویِ تیغ زن، بار عام می‌دهد و در جشن با مردم خود مهربان، بخشنده، دادرس و انباز و یاور است. شاهان با کوشش، کشورگشایی می‌کردند و با بخشش کشورداری. گفته‌اند که کشور ستاندن آسان است اما کشورداشتن دشوار. فرمانروا با دو چیز می‌تواند کشورداری کند: با دادگری و بخشش. به زبان فردوسی«با داد و دهش». او اگر عدالت را پایدار نکند، نظم و امنیت فرو می‌ریزد و فتنه برمی‌خیزد. و خرابی جای آبادانی را می‌گیرد. فتور در شهر و سستی در مرز پدید می‌آید. فرمانروا با بخشش و بخشایش می‌تواند دل مردمان را با خود همراه کند که بزرگترین پشتوانه برای نظام و خود اوست. و خوش گفت نظامی گنجوی که «دادگری شرط جهانداری است». اینها ابتدائی‌ترین آموزهای کشورداری در اندیشۀ سیاسی ایرانشهری بوده و سیاستنامه‌نویس و قصیده‌سُرای و حکیم، همواره در گوش پادشاه نجوا می‌کردند. شاعران نامبردار درباری - که اغلب ایشان حکیم لقب داشتند - به ترغیب وزیران و دیگر نخبگان سیاسی برای جشنهای ششگانه (نوروز، تیرگان، مهرگان، سده، فطر، قربان) و دیگر مناسبت‌های درباری، مدایح خسروانی می‌سرودند و آموزه‌های سیاسی را با زبان زیبا و اسلوب فاخر به پادشاه گوشزد می‌کردند. آنگاه که شاه را به دادگری، آبادانی ایران، ایجاد امنیت و آسایش و بخشش مال و بخشایش جان مردم می‌ستودند در واقع یک مطالبۀ جمهور را از نظام سیاسی یادآور می‌شدند. دو اصطلاح روز کوشیدن و روز بخشیدن از قصاید مدحی رودکی تا ایرج میرزا در روزگار نزدیک به ما دیده می‌شود. روز کوشیدن چو تیغت شیر جان اَوبار نیست روز بخشیدن چو کفَّ‌ات ابر گوهر بار نیست (قطران تبریزی) سایه او روز کوشش خاره گرداند چو موم همت او روز بخشش صبح بخشد شام را (حکیم سنایی غزنوی) روز بخشش آفتابی جام زرین بر یسار وقت کوشش آسمانی تیغ هندی بر یمین (حکیم انوری) روز کوشش هست پیل عرصه ی جنگ و جدل گاه بخشش هست شیر بیشه جود و کرم (خواجوی کرمانی) روز بخشش راستگوی و روز کوشش راستکار (قطران) به روز بخشش گویی من و توایم انباز (کمال اسماعیل) کفِ رادش تو گویی روز بخشش زبان پنــــــــــج دارد پنــج ناخن (ایرج میرزا در مدح ناصر الدین شاه) ✅ اهل قلم و فرهنگ: 👉🆔 @ahleghalamvafarhang