ایران- افغانستان؛ لزوم گذر از تقابل ژئوپلیتیکی به تعامل ژئواکونومیکی
@WaterDiplomacy#بخش_اول سخنان اخیر مقامات دولتی
#افغانستان و همچنین اخبار منتشر شده در خبرگزاری رسمی وزارت انرژی و آب این کشور مبنی بر اقدامات توسعه ای افغانستان در بالادست رودخانه های ورودی به تالاب های بین المللی
#هامون، باعث افزایش نگرانی ها در خصوص تهدید هرچه بیشتر محیط زیست این تالاب و تغییر جریان طبیعی و
#عرفی رودخانه های مشترک
#هیرمند و
#فراه شده است.
این نگرانی ها تاجایی پیش رفت که واکنش مقام های رسمی جمهوری اسلامی ایران و به ویژه شخص رئیس جمهوری را در روزهای گذشته در بر داشت. اگرچه صحبت های حسن روحانی رئیس جمهوری در چارچوب جریان غالب بین المللی امروزه در دفاع از محیط زیست منطقه، هشدار به همه دولتمردان منطقه درخصوص تبعات ناشی از اقدامات توسعه ای ناپایدار و یکجانبه و اثرات سوء آن بر اکوسیستم ها و در نتیجه بر مردم کل منطقه بود، ولی آنچه از سوی جامعه افغانستان منعکس شد یک واکنش کاملا احساسی و هیجانی بود.
آنچه واقعیت دارد این است که افغانستان متاسفانه کشوری است که مدت های طولانی مورد تهاجم کشورهای غربی و قدرتهای بزرگ جهان بوده و از محرومیت های شدیدی رنج می برد؛ در این بین،
#فساد افسارگسیخته در آن کشور یکی از موانع جدی پیش روی توسعه افغانستان است و مبارزه با آن از شعارهای اصلی دولت «محمد اشرف غنی» رئیس جمهوری بوده ولی به گفته رسانه های افغانستانی، موفقیت اندکی در این مسیر حاصل شده است.
رفتار شناسی سیاسی- اجتماعی جامعه افغانستان نشان می دهد که آب اهمیت هویتی در این کشور داشته و به آن با حساسیت ویژه ای پرداخته می شود و در نتیجه رفتار سیاستمداران و مردم افغانستان را باید در قالب این گزاره بررسی کرد. بنابر این واکنش احساسی و هیجانی اخیر در
#افغانستان به سخنان رئیس جمهوری ایران که به گواه کارشناسان زیست محیطی یک نگرانی منطقی و به حق در سطح بین المللی بود را باید در این قالب تحلیل کرد. اگر چه در مقام مقایسه با سایر کشورهای همسایه افغانستان، این سوال پیش خواهد آید که چرا واکنش مردم افغانستان نسبت به تحولات مرتبط با ایران بسیار بیشتر است؟
به عنوان مثال، تهدید پارسال نخست وزیر
#هندوستان به قطع کامل کمک های این کشور و اعمال فشار صریح به
#اشرف_غنی برای قطع ارتباط با
#پاکستان واکنشی را در بین مردم افغانستان در بر نداشت. این موضوع را نیز باید در مسائلی دیگر از جمله وابستگی های متقابل
#ایران و
#افغانستان به هم در حوزه های مختلف تحلیل کرد که به قولی دعوا و اختلاف نظر دو برادر همیشه بیشتر از دو غریبه است، همانطور که صلح و دوستیشان بیشتر است.
ایران حمایت از افغانستان را نه در زبان که در عمل ثابت کرده است و در سخت ترین شرایط، حامی دولت و ملت افغانستان بوده که با یک نگاه منصفانه، همه بر این موضوع اتفاق نظر دارند. اما چرا ایران با وجود حمایت جدی و باور به توسعه و امنیت در کشور همسایه اش، باید نگران اقدامات توسعه ای در افغانستان باشد؟ چه معادله پیچیده ای در افغانستانِ همسایه نهفته است که باوجود میل باطنی ایران برای حمایت از توسعه در افغانستان، او را نگران اقدامات افغانستان می کند؟
** دلایل هفت نگرانی اصلی ایران
به طور کلی نگرانی اصلی ایران نه صرفا از اقدامات توسعه ای بلکه نگرانی ایران به مسائلی از جمله بی ثباتی در آن کشور، رشد روزافزون جریانات تندرو، ناتوانی دولت مرکزی در کنترل کشور، فساد در بخش های دولتی، حضور کشورهای غربی، رشد روز افزون کشت
#خشخاش و قاچاق
#موادمخدر و در این بین بی توجه جدی آن کشور به مسائل زیست محیطی برمی گردد.
1- نخستین دلیل نگرانی ایران، نبود تعهد جدی و عملی به محیط زیست در اقدامات توسعه ای افغانستان است که اثرات و تبعات سوء منطقه ای خواهد داشت. اگرچه افغانستان به دلیل مسائل داخلی و جنگ، از گردونه توسعه عقب مانده است و ایران این حق را برای افغانستان محترم شمرده و برای داشتن یک همسایه امن و آباد از آن حمایت هم می کند، اما این نگرانی قطعا به اصل توسعه در افغانستان نیست بلکه به نحوه بهره برداری و مدل توسعه است که بر اساس برنامه های اعلام شده توسط افغانستان هیچ توجهی به محیط زیست منطقه و تبعات آن ندارد.
از جمله مهمترین اقداماتی که افغانستان پیگیری می کند و نگرانی جدی در ایران ایجاد کرده می توان به پروژه ساخت
#سد #کمال_خان بر روی رودخانه مشترک
#هیرمند و سد
#بخش_آباد بر روی رودخانه
#فراه در بالادست تالاب های بین المللی
#هامون اشاره کرد.
#پایان_بخش_اول@WaterDiplomacy