خاک باغستان
پوریا کاکوند
همیشه وقتی سخن از باغستان سنتی قزوین به میان میآید، اولین نکتهای که به ذهن ما شهروندان قزوینی میرسد، حضور درختان پسته و بادام در اطراف شهر است. بیشتر مواقع کیفیت و کمیت باغستان را با تراکم درختان آن میسنجیم؛ اما زمانی که به باغستان سنتی توجه بیشتری میکنیم و پای صحبت باغکاران خبرۀ باغستانهای شهرمان مینشینم، بیشتر از درختان باغستان، خاک سیلابی آن است که توجه ما را جلب میکند، خاکی که محیطی را در عمق زیاد فراهم کرده تا ریشۀ درختان را در خود نگه دارد و درختان بتوانند به صورت قائم بایستند و عمودی بمانند.
طبق مشاهدات و تجربۀ باغکاران، کیفیت حاصلخیزی خاک باغستان، وجببهوجب متفاوت است. شاهد این موضوع آن است که خاک باغستان نسبت به خاک زمینهای مجاور آن بهتر میتواند
آب و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد درختان و تمام گیاهان باغستان را در عمق زیاد فراهم کند.
هرچه از شهر قزوین و از باغستانهای سنتی آن دور میشویم، این تواناییهای خاک برای رشد درختان کاهش مییابد. این موضوع را باغکاران در باغهای تازهتأسیس خارج از شعاع باغستان سنتی بهخوبی حس میکنند؛ بهطوری که باغکاران این باغها میگویند با اینکه باغهای ما چسبیده به باغستان سنتی است، همیشه حسرت خاک باغستان سنتی را میخوریم.
خاک باغستان سنتی نسبت به خاک زمینهای مجاورش از لحاظ مواد غذایی برای رشد درختان غنیتر است و بهتر میتواند اکسیژن لازم را برای ریشۀ گیاهان فراهم کند و گاز دیاکسید کربن زائد را خارج کند. خاک باغستان همچنین میتواند آلودگیهای ناخواسته و مضر را بهتر از سایر خاکهای حاصلخیز از ریشۀ گیاهان دفع کند. باغکاران خبرۀ باغستان علت این امر را شیوۀ آبیاری سیلابی باغستان میدانند.
باغکاران و کارشناسان معتقد هستند که با جاریشدن
آب در رودخانهها که بسته به وضعیت هوا معمولاً از دیماه شروع میشود و ممکن است تا اوایل خرداد ادامه یابد، فرآیندی طی میشود که به سبب آن املاح و رسوباتی به صورت تدریجی به همراه
آب وارد باغستان میشوند.
باغکاران برای اینکه ظرفیت آبگیری باغات خود حفظ کنند، از پاییز تا اوایل اردیبهشت و قبل از بیلزدن، وقتی خاک رطوبت مناسبی دارد، به مقدار یک یا دو بیل خاک از کف باغ خود بر میدارند و روی مرزها میریزند. در نتیجۀ این عمل، علاوه بر تقویت مرزها، حوضچهها پذیرای ورود
آب به همراه املاح و رسوبات به داخل باغها میشوند. این فرآیند در طی چند صد سال باعث شده است تا خاک باغستان غنی گردد و مکان امنی برای پرورش و رشد انبوهی از درختان پسته و بادام که جزو کمتوقعترین درختان جهان و از گونههای بسیار مقاوم به کمآبی هستند، فراهم شود. درختان پستۀ 700 الی 1000ساله، خود گویای این موضوع هستند.
امیدوارم روزی به اهمیت خاک سیلابی باغستان بیشتر توجه کنیم و بدانیم که هر خاکی این توانایی را ندارد که خانهای امن برای درختان کم توقع باغستان باشد و با ایجاد موانعی همچون سد لاستیکی در مسیر سیلابهای فصلی مانع همراهیکردن تدریجی املاح و رسوبات با
آب به داخل باغستان نشویم؛ چرا که
آب جمعشده در مکانی با عمق مشخص، همانند استخر آرامش عمل میکند و باعث میشود که
آب همسفران خود یعنی املاح و رسوبات را به علت اینکه سنگینتر هستند، در آنجا رها کند و بدون آنها از سد عبور کند تا به باغستان برسد.
#انجمن_توسعه_حیات_شهر #باغستان_سنتی_قزوین #باغستان_قزوین #سد_لاستیکی #روز_جهانی_آب#AssociationforSavingtheCitysLife#QazvinTraditionalGardenshttps://instagram.com/ascl.ir?igshid=https://t.center/QazvinTraditionalGardens