♦️ارتباط سازنده، امن، و موثر را بیاموزیم و بیاموزانیم (چه باید کرد /۳)
✍ حسن محدثیی گیلوایی۲۲ شهریور ۱۴۰۳
هر ارتباطی علاوه بر آن شش مولفهای که رومن یاکوبسن ذکر کرده (پیام، فرستنده، گیرنده، رمزگان، زمینه، و تماس)، شش وجه دیگر نیز دارد؛ یعنی دیگریی طرف
ارتباط بهطور بالقوه میتواند شش وجه
ارتباط را شناسایی کند:
۱. وجه اخلاقیی ارتباط: وجه اخلاقیی
ارتباط مربوط است به نیت آغازکننده یا برقرارکنندهی
ارتباط و نیز صداقت او. آیا او نیتی مثبت و خیرخواهانه دارد یا منفی و شرارتآمیز یا خنثا و صرفا از روی انجام وظیفه؟ مثلا کارمند بیمارستان از بیمار میپرسد غذایی که خوردی خوشمزه بود؟ ممکن است نیت اش خیرخواهانه باشد. میخواهد دریابد که غذای بیمارستان مناسب هست یا خیر. ممکن است نیت اش شریرانه باشد و ایرادی پیدا کند و برای مسوول غذا پاپوش درست کند. و بالاخره ممکن است صرفا از روی وظیفهی اداری بپرسد تا جدولی را پر کند و تحویل مقام مربوطه بدهد.
همچنین آیا او صداقت دارد یا خیر؟ آیا آنچه بروز میدهد همانی است که دنبال میکند یا اموری را عامدانه و البته مزورانه پنهان ساخته است؟
۲. وجه عقلانیی ارتباط: این وجه مربوط است به هدفگذاریی فرد در
ارتباط. افراد در ارتباطات خود اهدافی را دنبال میکنند. گاهی با
ارتباط از ما کمک میگیرند و گاهی ما را ابزار میکنند و در این میان فقط سود خود را میجویند و الخ.
۳. وجه عاطفیی ارتباط: آیا
ارتباط ما بهگونهای است که احساسات مثبتی در طرف مقابل برمیانگیزاند یا حسی منفی و ناخوشآیند پدید میآورد و نوعی رنجش عاطفی برجای میگذارد یا از نظر عاطفی خنثا است؟
۴. وجه زیباییشناسانهی ارتباط: از نظر زیباشناختی آیا
ارتباط برای طرف مقابل خوشآیند و دوستداشتنی و جذاب است یا معمولی یا زشت است؟ برخی این توان را دارند که زیبا و جذاب
ارتباط برقرار کنند و برخی فاقد آن اند. هر ارتباطی از نظر زیباییشناختی خوشآیند نیست و گاه
ارتباط افراد بسیار زننده است (تصور کنید کسی با صدای ناهنجاری، شما را صدا بزند یا برعکس، با لبخند زیبا و مهربانانهای بهآرامی صدایتان بزند).
۵. وجه قدرتمدارانهی ارتباط: هر ارتباطی پیوندی با قدرت دارد.
ارتباط از نظر پیوند با قدرت میتواند متقارن یا نامتقارن باشد.
ارتباط متقارن، برابرانه است و در آن فرودستسازی یا فرادستسازیی طرف مقابل وجود ندارد. اما
ارتباط نامتقارن واجد نوعی فرادستسازی یا فرودستسازی است.
ارتباط فرودستسازانه در اغلب موارد برای فرد مقابل ناخوشآیند است.
ارتباط فرودستسازانه همراه است با نوعی اعمال قدرت و سلطهگری. زبان امری اجتماعی است و قدرت در آن حضور دارد و بهکار گرفته میشود و نمایان میگردد.
۶. وجه شناختیی ارتباط: گاهی
ارتباط ممکن است حاویی نوعی آگاهیبخشی باشد. بهعنوان مثال،
مسافری در مترو از شما میپرسد باجهی گمشدهها در کدام قسمت ایستگاه قرار دارد؟ و شما متوجه میشوید که در ایستگاه مترو جایی هست که وسایل گمشده را نگه میدارند و در صورت مراجعه به صاحبانشان تحویل میدهند.
این شش وجه هر
ارتباط،
معنای ارتباط را برای افراد میسازند. معنای
ارتباط برای فرد مقابل از ترکیبی اثرات این وجوه
ارتباط بر او حاصل میشود و نوع واکنش او نیز به این معنای دریافتشده بستهگی دارد.
ارتباط موثر و سازنده ارتباطی است که برانگیزانندهترین و خواستنیترین اثرات را بر طرف مقابل بگذارد؛ یعنی:
۱. از نظر اخلاقی خیرخواهانه و صادقانه باشد،
۲. از نظر عقلانی، ابزارانگارانه و منقادسازانه و مخرب نباشد (از افراد ابزار و پله نسازیم)،
۳. از نظر عاطفی، انرژیی عاطفی مثبتی را منتقل کند،
۴. از نظر زیباییشناختی، جذاب و خوشآیند باشد یا دستکم زننده نباشد،
۵. از نظر قدرتمداری، برابرانه باشد،
۶. از نظر آگاهیبخشی، مفید و مورد نیاز باشد.
هر قدر یک
ارتباط بیشتر از این ویژهگیها برخوردار باشد،
موثر بودن آن و تداوم اش بیشتر تضمین میشود.
امکان ندارد کسی
ارتباط برقرار کند و
ارتباط اش از همهی این وجوه عاری باشد. حتما برخی از این وجوه در هر ارتباطی وجود دارند.
اگر ما خواهان جامعهای مطلوبتر و امنتر و امیدآفرین، و بیشتر شفقتآمیز هستیم، لازم است ارتباط امن و سازنده و موثر و مطلوب را بیاموزیم و در صورت امکان به افراد دیگر نیز بیاموزانیم.#ارتباط#ارتباط_امن#ارتباط_موثر#ارتباط_سازنده@NewHasanMohaddesi