در روایت های داستانی که از ورود مدنیته به ایران و شکست فرایند آن در آشتی دادن با جهان جدید و گذار آرام از یکی به دیگری بدون تخریب هیچ کدام، در عرصه هنر شناخته ایم، فیلم "شطرنج باد" محصول 1355 به باور ما جایگاه ویژه ای دارد. اثر محمد رضا اصلانی با رویکرد آوانگاردیست، شاعرانه و نشانه شناسانه، گویای آن است که چگونه وقتی مدرنیته درست درک نشود می تواند خود به ابزاری در دست سنت تبدیل شود؛ ابزاری که نه تنها سنت را دایما بازتولید می کند بلکه این بازتولید را در آسیبزاترین و ناسازگارترین بخش های سنت، انجام می دهد و در همان حال بهترین، با ارزش ترین و سازگارترین بخش های سنت را نیز از کار می اندازد. نتیجه آن است که مدرنیته در صوری ترین و منفی تزین اشکال و محتواهای خود تثبیت شده و به مانعی بزرگ برای ایجاد و رشد مدرنیته در معنای عمیق آن یعنی درک و پذیرش "دیگری" و رشد خود بر اساس تفاوت و نه تشابه می شود. بلایی که بر سر ما آمد. فرسایش و پوسیدگی سنت زمانی اتفاق می افتد که خواسته باشیم آن را در یک انبار کهنه درون غرابههایی حفظ کنیم که هرگز نمی توانند جز «فساد» را بازتولید کنند. سنت برعکس اگر درک شود می تواند زمین محکمی باشد تا از آن بتوان با آزادی خیال به سوی مدرن شدن، یعنی امروزین و این جایی شدن پرواز کرد. فیلم اصلانی نشان می دهد چگونه پروژه مدرنیته با کنشگرانی که هیچ کدام نه در جایگاه خود هستند و نه می دانند که در این چایگاه چگونه باید عمل کنند، هم سنت را به باد می دهند و هم مدرنیته را. خودکشی مدرنیته با سلاح سنت و سنت با سلاح مدرنیته.
ویدیو -
#صد_و_بیست_سال_با_سینما (7)/
#ناصر_فکوهی /
#تحلیل_های_مینیمال #تاریخ_سینما /
#شطرنج_باد /
#محمدرضا_اصلانی/
#ایران/ 1355 (1976) /
#رنگی93 دقیقه یر اساس سایت IMDb
The Chess Game of the Wind -Mohammad- Reza Aslani - Iran
نگاه کنید همچنین به تحلیل تفصیلی ناصر فکوهی بر این فیلم در آخرین شماره مجله بیناب (دوره سوم، دفتر سوم شماره 29، مرداد 1399) که بزودی در این صفحه و در کانال تلگرامی «نوشتههای ناصر فکوهی» منتشر خواهد شد.