📝گزارشی از جلسه نهم حلقه تاریخ توسعه در ایران : دخالت انگلستان (قسمت اول)
✅انگلستان تقریباً در همه قراردادهایی که منجر به جدا شدن بخشهایی از ایران شده است، حضوری فعال داشتهاست. اولین بروز این مسئله را میتوان در حضور نمایندگان انگلستان در هنگام قبول عهدنامه گلستان و ترکمانچای توسط ایران و روسیه دید.
✅در دوره
#فتحعلی_شاه، تلاش گسترده
#بریتانیا در استقلال قندهار و خودمختاری هرات برای حفاظت از هندوستان و مانعشدن از گذر روسیه و ناپلئون به سمت آن، مشهود است. موضوع هندوستان تا سالها مهمترین دلیل دخالتهای ارضی بریتانیا در شرق و جنوب شرق ایران (افغانستان، سیستان و بلوچستان) باقی میماند. بهطوریکه از هر طریق ممکن همه تلاشهای شاهان قاجار برای پسگیری هرات را در سه دوره فتحعلیشاه، محمدشاه و
#ناصرالدینشاه ناکام میگذارد و برای این امر از هیچ کاری فروگذاری نمیکند و هر بار با ایجاد شورش در نواحی مختلف (بهخصوص شورش آقاخان در زمان محمدشاه که در بخش فرقهها از آن سخن خواهیم گفت) و حمله نظامی به بنادر و جزایر ایران و فشارهای سیاسی و اقتصادی مانع بازپسگیری هرات میشود و درنهایت با قراردادی در
#عهد_ناصری آخرین این تلاشها را ناکام گذاشته و افغانستان کنونی را رسماً و غیرقابلبازگشت از ایران جدا میکند.
✅موضوع هندوستان و سیاست ایجاد سرزمینهای حائل در اطراف آن همچنین در تعیین مرزهای سیستان و بلوچستان بسیار مؤثر است و انگلیسی سالیان درازی را صرف تصرف سند و بلوچستان و مرزکشی در آن نواحی میکنند. بحث خلیجفارس و اهمیت تجاری، نظامی و بعدها نفتی آن و تلاش
#انگلستان برای عدم ورود هیچ قدرت دیگر و یا اقتدار ایران در آن ناحیه هم مفصل است و مجالی دیگر میطلبد.
✅مسئله مهم دیگر که از زمان مظفرالدینشاه موضوعیت مییابد، نفت است. از زمانی که انگلستان متوجه وجود منابع نفتی در سرزمینهای ایل بختیاری میشود(در آن زمان ایالات در ایران با خودمختاری نسبی و خراج گذاری پایتخت اداره میشدند.)، شروع به ارتباطگیری گسترده با ایلات بختیاری میکند(قبل از این هم برای مسائل تجاری و تضعیف حکومت مرکزی، ارتباطگیری وجود داشته ولی نه در این ابعاد گسترده). این ارتباطات از طرفی موجب دستیابی انگلستان به منابع عظیم نفتی ایران با کمترین هزینه(وضعیت فاجعهبار قراردادهای نفتی در بخش مسائل تکنیکی شرح داده خواهد شد.) شد و از طرف دیگر موجب ایجاد حمایت طولانیمدت انگلستان از ایل بختیاری در مقابل حکومت مرکزی و ایجاد منبع درآمد برای ایل شد که موجب خودمختاری، قدرت و ثروت فراوان این ایل گشت. هرچند که قراردادهای بستهشده با ایل بختیاری بسیار سادهلوحانه بود و درگیری بختیاریها با انگلیسها بر سر درآمد نفت تا زمان روی کار آمدن رضاشاه و کنار رفتن قدرت ایلات ادامه داشت ولی همچنان بر قدرت گرفتن بختیاریها در برابر مرکز و تأمین ۷۵ درصد سوخت ناوگان امپراطوری بریتانیا بسیار مؤثر بود.
✅این موضوع تا سال ۱۹۰۷ ادامه داشت ولی در این سال با تغییر سیاست
#روسیه و انگلستان از خصومت به همکاری در منافع خاص، طی قراردادی این دو قدرت، ایران را به سه ناحیه جنوبی (تحت نفوذ انگلستان)، شمالی(تحت نفوذ روسها) و مرکزی (بیطرف) تقسیم کردند. بعد از جنگ جهانی اول و به بهانه ورود نیروهای عثمانی به ایران، هرکدام به تصرف ناحیه تحت نفوذ خود پرداختند. بدین ترتیب انگلستان علاوه بر جنوب شرق و مناطق نفتخیز خوزستان، شهرهای مهم شیراز و اصفهان را هم ضمیمه منطقه تحت نفوذ خود کرد.
#دارسی#استعمار#علوم_انسانی_و_توسعه#اندیشکده_مهاجر🔻لینک مطلب:
🌐 yon.ir/knZt8______________✨اندیشکده مهاجر :
🆔 @mohajer_ThinkTank🌐 mohaajer.ir