📝گزارشی از جلسه نهم حلقه تاریخ توسعه در ایران : دخالت انگلستان (قسمت دوم)
✅در دوره وزارت جنگ و صدارت
#رضاخان انگلستان در طی چرخشی کامل دست از حمایت از قدرتهای محلی برداشت و اجازه داد که رضاخان، شیخ خزعل در خوزستان، ایلات بختیاری، کلنل پسیان در مشهد،
#شیخ_محمد_خیابانی در تبریز و … را سرکوب کند.
✅مداخله بعدی انگلستان را میتوان در بحران آذربایجان پس از اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ دید. آنجایی که نیروهای
#شوروی چون نتوانسته بودند امتیاز نفت شمال را دریافت کنند، نیروهای خود را از آذربایجان خارج نکردند و به کمک کسروی جمهوری
#دموکراتیک آذربایجان را اعلام کردند، که حداقل به نفت شمال و حداکثر به جداسازی آذربایجان و شاید کردستان از ایران و پیوستن آن
ها به شوروی برسد. انگلستان در این زمان مانع شکایت ایران به سازمان ملل شد چراکه بحث درباره امتیاز نفت شمال را خطرناک میدانست چون ممکن بود درباره امتیاز نفت جنوب انگلیس نیز بحثی بشود. از طرفی هم طبق سنت استعماری، شمال ایران را حق روس
ها میدانست و مشکل چندانی با مالکیت روس
ها بر شمال نداشت.
در مسئله نفت ابتدا قرارداد دارسی بین
#ایران و
#انگلستان بسته شد که بهموجب آن تقریباً تمام حقوق ممکن در زمینه نفتی از قبیل حق اکتشاف، بهرهبرداری، مخزن، فروش و … به شرکت انگلیسی واگذار شد و در عوض سالیانه ۱۶ درصد از منفعت نفت به دولت ایران تعلق میگرفت که حتی همین مقدار هم در اثر آسیبهای اندک محلی
ها به صنایع نفتی انگلستان در کرمانشاه، که براثر تحریک
#آلمانیها و
#عثمانیها بود، از دولت ایران دریغ شد. حق امتیاز نفت در همه استان
ها بهجز نوار شمالی (آذربایجان، گیلان، مازندران، استرآباد و خراسان) به مدت ۶۰ سال به انگلستان واگذار شد. پس از دوره رضاشاه، او در یک اقدام نمادین قرارداد دارسی را پاره کرد و قرارداد جدیدی نوشته شد که بر اساس آن سهم ۱۶ درصدی ایران، به ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد و انگلستان هزینه تحصیل تعدادی از محصلین ایرانی را در اروپا بدهد و حتی مناطق قرارداد یکچهارم شد(البته مناطق غیر نفتخیز حذف شدند از قرارداد!)و نکته اصلی اینکه، قرارداد ۳۰ سال دیگر تمدید شد، یعنی تا سال ۱۹۹۳! قرارداد دارسی به نحوی بود که در آخر سهام دولت انگلستان ۴ میلیون لیره و سهام دولت ایران ۲۰ هزار لیره بود! در
#کنسرسیوم هم انگلستان از پرداخت ۵۱ میلیون لیره که در صورت تصویب قرارداد الحاقی باید پرداخت میکرد معاف شد. ۲۵ میلیون لیره هم ایران بهعنوان غرامت داراییهای انگلستان در جریان ملی شدن صنعت نفت باید به انگلستان میداد. همچنین انگلستان در ازای سهم ۶۰ درصدی که به اعضای کنسرسیوم تعلق گرفت، ۲۱۴ میلیون لیره سرقفلی دریافت کرد و ۶۷ میلیون لیره هم بهعنوان حق استهلاک تأسیسات از شرکای کنسرسیوم دریافت میکرد و درنهایت به یک میلیارد دلار غرامت ادعائی اش رسید و ۴۰ درصد سهام هم در مالکیتش باقی ماند.
#دارسی#استعمار#علوم_انسانی_و_توسعه#اندیشکده_مهاجر🔻لینک مطلب:
🌐 yon.ir/knZt8__________________✨اندیشکده مهاجر :
🆔 @mohajer_ThinkTank🌐 mohaajer.ir