کانال شهرستان الیگودرز

‍ 🎹 پخت انواع #نان در ایل بختیاری


بختیاریها اصولاً #پنج_نوع_نان تهیه می کنند:

۱. نان تیری
۲. نان برکوه
۳. نان بلوط
۴. نان ورچاله
۵. نان گِرده

✳️ #نان_تیری

نان تیری در بختیاری ، نانی شبیه به نان لواش است که به زبان بختیاری به آن #تیری می گویند. ضخامت این نان تا ۲میلی متر، قطر آن بین ۳۵ تا ۴۰ سانتی متر و شکل آن دایره ای است.
وزن تقریبی یک عدد نان تیری حدود ۱۵۰ گرم است. این نان از آرد گندم تهیه می شود.

✳️ #نان_برکوه

برای تهیه این نان، ابتدا گندم را در آسیاب دستی که به آن #آسک می گویند، آرد می شود. آرد مورد نیاز برای پختن برکوه باید خشن تر از آرد گندم معمولی باشد و تهیه آن باید طوری باشد که گندم کاملا پودر نشود. سپس این آرد را خمیر کرده و در ظرفی قرار می دهند. این خمیر را در حدود ۱۲ ساعت به حال خود می گذارند تا مقداری ترشیده شود؛ سپس آن را برای پختن مصرف می کنند.

✳️ #نان_بلوط

نان بلوط را به زبان بختیاری #کلگ_بلوط می گویند. میوه بلوط توسط زنان و مردان از درخت چیده می شود. میوه ها را با چاقویی بنام #ورنجوک پوست می گیرند. عمل پوست گیری میوه بلوط را #کیکه می گویند. بلوط های پوست گرفته شده را درون چاله ای بنام #لهه که در آن آتش افروخته اند می ریزند. پس از قرار گرفتن بلوط در #لهه، مقداری آتش نیز روی بلوط ها می ریزند تا حرارت حاصل از بالا و پایین، آن را کاملا بپزد. پس از گذشت مدتی لهه را خاموش می کنند و بلوط ها را از آن بیرون می آورند و در آفتاب پهن می کنند تا کاملا خشک شود. سپس بلوط ها را در آسیاب دستی بنام #بردر که نوعی آسیای بسیار ساده و ابتدایی است، آرد می کنند. به این عمل #تلو می گویند. پس از اینکه بلوط ها آرد شد ماده حاصله را با آب جوش خمیر می کنند. خمیرکردن آرد بلوط ممکن است در #تغار یا کیسه صورت گیرد. خمیر بدست آمده را سه روز گرم نگه می دارند تا کاملا به عمل بیاید و به اصطلاح محلی تب کند.

پس از گذشت ۳ روز، خمیر بلوط را درون کیسه و یا گونی ریخته و آن را در جریان آب جاری قرار می دهند. درصورت نبودن آب جاری خمیر بلوط را با آب سرد می شویند. در اثر شسته شدن خمیر بلوط با آب سرد، مزه تلخ آن از بین رفته و خمیر ترش می شود.

آرد بلوط را شسته، هنگامی که هنوز آب دارد در آسیاب دستی آسیا می کنند. آرد حاصل را روی دستمالی بنام #ریگو قرار می دهند تا آب آن گرفته شود. اکنون خمیر بلوط برای تهیه نان بلوط آماده است. نان بلوط پس از پخته شدن به رنگ قهوه ای سوخته و کمی متمایل به سیاهی درمی آید.

✳️ #نان_ورچاله

نان ورچاله نوعی نان بختیاری است که برخلاف نان تیری ، اولا در تهیه آن از مایه خمیر یا خمیر ترش استفاده می شود، ثانیا ضخامت آن بیشتر از نان تیری است. برای تهیه نان ورچاله ، ابتدا در ظرفی که می خواهند در آن خمیر تهیه کنند، به مقدار مورد نیاز آب می ریزند وسپس یک چانه خمیر در آن حل می کنند. این محلول را با دست بهم می زنند تا کلیه خمیر در آب حل شود. سپس تفاله های موجود را از آن خارج می کنند ودر محلول بدست آمده به مقدار مورد نیاز آرد اضافه کرده وخمیر تهیه می کنند. خمیر حاصل را به مدت حداقل ۳ساعت به حال خود می گذارند تا وربیاید. بعد آن را پشت تابه ای که بر روی اجاق قرار داده شده است ، با ضخامتی در حدود یک سانتیمتر پهن کرده ومی پزند. گاهی بعد از پخته شدن یک طرف ، طرف دیگر آن را نیز پشت تابه قرار داده وحرارت می دهند. این نان به شکل دایره و یا بیضی شکل تهیه می شود.

✳️ #نان_گرده

#نان_گرده ابتدایی ترین طریقه تهیه نان است که هنوز هم متداول است. برای تهیه این نان نیازی به وسایل پخت وپز نیست. در این نوع پخت نان ، تنها وسیله مورد نیاز ظرف تهیه خمیر است. شاید در بعضی مواقع، به علت نبودن ظرف، در چیز دیگری از جمله پوست بز (تکه ای از مشک) و یا سفره هم می شود خمیر را تهیه کرد.

برای تهیه این نان، ابتدا روی زمین آتش برپا می کنند. سپس آرد را با افزودن آب به خمیر تبدیل می کنند. خمیر این نوع نان را سفتتر از سایر اقسام نان درست می کنند. بعد از اینکه خمیر آماده شد، آتش را از روی زمینی که بر روی آن افروخته اند، کنار می زنند و در بستر داغ آتش، خمیر را که قبلا با دست شکل داده بصورت ورقه ای دایره ای درآورده اند، پهن می کنند. پس از قراردادن خمیر بر بستر داغ آتش، مقداری از آتش گل انداخته را بر روی خمیر می ریزند. بدین ترتیب خمیر از بالا و پایین پخته می شود.

✍ برگرفته از کتاب ایل بختیاری
اثر دکتر بهرام احمدیان


#کانال_شهرستان_الیگودرز
#کانال_رسمی_مشرق_زیبای_لرستان
@lorestanaligoodarz