کانال شهرستان الیگودرز

🔴نگاهی به تاریخ ....
1 بهمن
📚شاهنامه خوانی بختیاری ها

✍ محسن حیدری

اول بهمن، بروایتی سالروز میلاد حکیم ابوالقاسم فردوسی سراینده "شاهنامه" است.
#شاهنامه یکی از گرامی ترین کتاب ها در بین بختیاریان است.

🎹در فولکلور بختیاری، افسانه ای وجود دارد که #ریشه_لرهای_بختیاری را به نبرد فریدونیان و ضحاکیان در شاهنامه برمی گرداند؛ یعنی #بختیاری ها از نژاد ایرانیان آزاده ای هستند که از دست ضحاک ستمگر به کوه گریخته و بخت یار آن ها شد و موفق به تشکیل یک ارتش آزادیبخش شدند و ضحاک را از تخت به زیر کشیدند و از این رو به آن ها #بخت_یاری گفته شد.

🎹بختیاریها همچنین معتقدند مزار «کاوه آهنگر» پهلوان ستم ستیز شاهنامه در منطقه بختیاری قرار دارد. هم اکنون روستایی به نام «مشهد کاوه» در فریدن در غرب استان اصفهان قرار دارد که چند شیرسنگی زینت بخش آن است و مورد احترام بختیاریها قرار دارد.

🎹علیقلی خان بختیاری سردار اسعد، در کتاب «تاریخ بختیاری» علاقه بختیاریها را نسبت به شاهنامه چنین توصیف کرده است: «بختیاری ها از خواندن شاهنامه و شنیدن آن لذت می برند و وقتی که صحبت از شجاعت رستم به میان می آید که سوار را با اسب به یک شمشیر دو نیمه نمود یک دفعه الوار صدای عظیمی می کردند و دست بر روی دست زده و شمشیر ها را از غلاف کشیده با یکدیگر شمشیر بازی می نمودند. این اشعار به درجات، بر هیجان آن ها می افزود. وقتی به شعری می رسیدند که پهلوانی کشته می شد، یک مرتبه همگی افسوس کنان و انگشت حیرت به دندان گزان، سینه های خود را باز کرده و با مشت به سینه می زدند و به صورت غمناکی مترنم می شدند و قاتلش را لعنت می کردند».

🎹مردمان بختیاری بعنوان مرزبانان غیور ایران که سالها در مناطق مرزی جنوب غرب خوزستان (ازجمله هویزه، شادگان، دشت آزادگاه و خرمشهر) سکونت داشته و در نبردهای آزادسازی بصره و بحرین با متجاوزان عثمانی جنگیده اند، پیش از آغاز هجوم بر دشمنان، شاهنامه می خواندند. و این رسم کهن هنوز زنده است و به رغم تنگنظریها، ناملایمات و محدودیتهای دولتی (نظیر کج سلیقگی دولتمردان در تعطیل کردن شاهنامه خوانی مکوندیها در سی میلی مسجدسلیمان و...)، بختیاریها همچنان به اجرای این رسم دیرین در خوزستان می پردازند.

🎹سَبک شاهنامه خوانی بختیاریها با مرشدان نقالی تفاوت دارد. طوایف راهدار و کرایی تا حوالی شوشتر و دزفول آواز شاهنامه را در «راست دستگاه» می خوانند. آوازخوانان شاهنامه در طوایف دیگر چهارلنگ چون مکوندی تا حوالی رود زرد و جلگه ی رامهرمز و قلعه تل در مایه های «شور» و ایلات بختیاری ساکن شمال کارون تا #الیگودرز و #ازنا و #درود در «ماهور» می خوانند.

🎹شوربختانه در سالهای اخیر برخی دولتمردان و سیاسیون در استان خوزستان، کوشیده اند سنت دیرپای شاهنامه خوانی لرهای بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد در خوزستان و فارس و کهگیلویه را میراث فرهنگی و... دوره رضاشاه معرفی کنند و به این بهانه آن را تخطئه کنند و به حاشیه برانند.

🎹ادعای این سیاسیون نادرست است. اولاً بسیاری از گردشگران ایرانی و اروپایی، سالها پیش از به قدرت رسیدن رضاشاه، در سفرنامه های خود شاهنامه خوانی بختیاریهای خوزستان را گزارش کرده اند. «لیارد» که در زمان محمدشاه قاجار در سال 1258 هـ . ق (1840 م) خود ناظر شاهنامه خوانی های بختیاریها در قلعه تل خوزستان بوده، می نویسد: «الوار از کشتن و کشته شدن پروایی ندارند. شب ها محمدتقی خان [بختیاری] در روی قالی نزدیک آتش می نشست، شفیع خان [سهونی] هم در حضور او بود و مشغول خواندن شاهنامه و داستان رستم، خسرو و شیرین می شدند».

🎹ثانیاً رضاشاه نه تنها شاهنامه را در دست لرهای بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد ننهاد بلکه در یک برهه تاریخی، مأموران امنیه حکومت پهلوی بنا به مصالح امنیتی و به منظور کاستن از روحیات جنگاورانه که مانعی بر سر راه توسعه بود، می کوشیدند شاهنامه را از دسترس لرهای بختیاری و لرهای کهگیلویه نظیر ایل بویراحمد دور کنند.

🎹مجله ی «نامه ی نور» در این باره می نویسد: «زمان رضاخان [در سالهای 1312 – 1314] مدتی خواندن شاهنامه را در ایل ممنوع کردند. اگر در هر چادری شاهنامه می دیدند، اذیت می کردند. چون وقتی عشایر این کتاب را می خواندند، هر کدام خودش را در قالب یکی از قهرمانان شاهنامه می دید، به خصوص موقع جنگ، مثلاً یکی خودش را رستم می دید، یکی سهراب، یکی سیاوش، معلوم است کسی که رستم می شد دیگر نمی توانست ضعیف باشد؛ به همین دلیل روحیه ی دلاوری را در خودش حفظ می کرد. آن ها فهمیده بودند، می ترسیدند و وحشت داشتند».

@lorestanaligoodarz