پایگاه خبری کشکان

‍ مختصری از لک‌های قم

در ادبیات باستان‌شناسی، قم بخشی از فلات مرکزی ایران است. این نام ممکن است معرب کُم یا کوم به معنی توقف‌گاه و منزل‌گاه باشد که در اصل واژه‌ای‌ست پهلوی که در برخی زبان‌های امروزی ایران از جمله لکی با همین معانی کاربرد چشم‌گیری دارد.
سابقه‌ی حضور لک‌ها در این ناحیه چندان روشن نیست. هرچند در نتیجه‌ی سیاست‌های نادرشاه می‌توان به حضور بیرانوندها در نواحی همجوار قم مانند کاشان و یا حضور شاهی‌سیون‌های بغدادی در محور قم-ساوه اشاره نمود که توسط نادرشاه از کرکوک و پیرامون بغداد کوچ داده شدند و مشتمل بر دو شعبه‌ی بزرگ لک و آرخلو هستند.
اما جمعیتی که هنوز بن‌مایه‌های زبان لکی خود را حفظ کرده‌اند و در نواحی دلیجان-قم-ساوه پراکنده هستند بیشتر از اعقاب طوایف هفت‌گانه‌ای هستند که توسط آغامحمدخان قاجار از فارس به این نواحی تبعید شدند.
محمدتقی‌بیگ ارباب در کتابی تحت عنوان دارالایمان‌قم به سال ۱۲۹۵ ه‍.ق ضمن نام بردن از طوایف زند، سعدوند، کرزه‌بر، گائینی، زندشهری‌و‌عبدالملکی، کلهر و لشنی از مدرسه‌ی لک‌ها در قم نام می‌برد.
غلامحسین ادیب کرمانی ملقب به افضل‌الملک که خود از نوادگان کریم‌خان زند بوده‌است سفر محمدتقی‌میرزا رکن‌الدوله به قم در سال ۱۳۳۴ه‍.ق را با نقل قول از پسر وی اسدالله‌میرزا تحت عنوان سفرنامه‌ی قم به رشته‌ی تحریر درآورده‌است. این کتاب اصالت ایلات هفت‌گانه‌ی قم که توسط آغامحمدخان از فارس کوچانده شده‌اند را لک دانسته، به توصیف آنها پرداخته و گفته‌است که شجاع، پردل و دلاور هستند. قدم‌های کشیده، شانه‌های پهن، ابروان و چشمان درشت دارند و برحسب ترکیب، صورت و هیبت از اکثر جوانان ایرانی ممتازترند. ییلاق آنها در عراق عجم و ناحیه‌ی محلات و قشلاق آن‌ها در حوالی قم بوده‌است.
امروزه جای‌نام‌هایی چون حاجی‌آباد لک‌ها و هموار لک‌ها به خاطر تعلق این مناطق به مردم لک بوده‌است. حاجی‌آباد لک‌ها از نام حاجی حیدربگ از ایل سعدوند گرفته شده که سرزمین اجدادی‌شان تا پیش از ورود به شیراز در منطقه‌ی کاکاوند در حدفاصل هرسین و دلفان بوده‌است. هموار لک‌ها که امروزه شهرک پردیسان قم جایگزین آن شده به خاطر تعلق این ناحیه به ایل عبدالملکی بوده‌است.
فیلم بارگذاری شده مصاحبه‌ی آقای تقی جواهری با آقای محمدرضا سعادتمند از ایل سعدوند ساکن حاجی‌آباد لک‌هاست که روایتگر گوشه‌ای از ماجراهای تاریخی پس از تبعید است که سینه به سینه به ایشان رسیده است.
با تشکر ویژه از دوست عزیز محمدحسین سعادتمند.

نویسنده: دکتر داوود داوودی

#داوود_داوودی #اتنیک_لک #فارس
#قوم_لک #قم #ایران #ساوه

.
♻️‍ لک‌های محور لوشان-قزوین


📌 سابقه‌ی حضور لک‌ها در شمال ایران ابهامات خاص خود را دارد. به‌نظر می‌رسد در دوره‌ی صفوی جمعیت‌هایی همچون رشوندها در پیرامون ارتفاعات الموت مستقر شده‌اند که اکنون به طور کامل زبان خود را به فراموشی سپرده‌اند. بر اساس تاریخ تعدادی از سنگ قبور و متون تاریخی می‌توان در دوره‌ی افشار به حضور جمعیتی از ایلات لک در محور قزوین-لوشان پی برد. در دوره زند هم جمعیت‌هایی از مردم لک به این ناحیه جابجا شده‌اند. گویا امواج جابجایی ادوار افشار و زند بیشتر به خاطر استفاده از توان نظامی آن‌ها برای مقابله با شورش‌های شمال ایران بوده‌است. موج جابجایی‌ها در دوره‌ی قاجار نیز با هدف آزار، اذیت و تبعید آن‌ها تداوم داشته‌است.

📌 ایلات و طوایف متعدد لک چون غیاثوند، کاکاوند، جلیلوند، باجلان، درویشوند، رشوند، جلالوند، ایوتوند، عبدالملکی، خواجه‌وند، احمدوند، مومیوند، نان‌کلی، بهتویی و برخی جمعیت‌های لک زبان چگنی معروف به مالمیر از ادوار مختلف صفوی تا اواخر قاجار در نواحی پیرامون قزوین و لوشان ساکن شده‌اند که برخی از آنها تا حدودی زبان محاوره‌ی خود را حفظ کرده‌اند.
فیلم بارگذاری شده مربوط به شادروان چتری‌خانم سلخوری‌غیاثوند در سال ۹۷ است که توسط دوست ارجمندم ابوذر سلخوری غیاثوند تهیه شده‌است. این بانوی بزرگوار سال ۹۸ در سن ۱۳۰ سالگی دار فانی را وداع گفت و در لوشان به خاک سپرده شد.


✍ دکتر داوود داوودی


#داوود_داوودی #اتنیک_لک #قوم_لک
#قزوین #لوشان #غیاثوند #ایران



@kashkanews