عمادالدین باقی

اتاق فکری برای آینده ‌پژوهی کرونا
(اندیشیدن به پساکرونا نیاز مبـرم امروز ما)
#عمادالدین_باقی
1.چند روزپیش نوشتم:«ما باید پیشاپیش حوادث حرکت کنیم نه اینکه دنباله‌رو حوادث باشیم»درهمین روزهای کرونایی به تجربه می‌بینیم که بحران کرونا شبیه بحران دوران جنگ است وپس از عبور ازبحرانهایی مانند #جنگ(چه جنگ گرم،چه جنگ میکروبی یاجنگ با ویروس،جنگ اقتصادی)گاه بحرانها حتی بزرگتر ازمشکلات دوران جنگ می‌شوند.در آن مقاله،نمونه‌هایی از مشکلات پس از اتمام جنگ با کرونا را برشمرده وپیشنهادکردم کارگروهی برای این موضوع درستاد مقابله با کرونا تشکیل شود.
2.اینجا میخواهم اضافه ‌کنم که #کرونا چندمیلیون مبتلا به«#وسواس شدید»برجای میگذارد که می‌تواند تبعات زیادی را برای جامعه بدنبال داشته باشد؛مشکلات خانوادگی وطلاق یکی از آنهاست. درباره شرایط اقتصادی وافزایش بیکاری ومتعاقب آن احتمال بروز برخی اعتراضات درکشور درسال99نیز مجلس هشدارهایی داد.مرکز پژوهشهای مجلس گزارشی درباره پیامدهای شیوع کرونا در ایران منتشر کردو از کاهش ۳۰درصدی صادرات دراسفند ۹۸ نسبت به‌مدت مشابه سال ۹۷ وکاهش قابل‎توجه تراکنش‌های بانکی درهفته دوم اسفند ۹۸نسبت به هفته پیش از آن خبر داد.علاوه براین،درقانون بودجه ۹۹دولت برای تراز کردن بودجه۴۰هزارمیلیارد تومان ازمنابع صندوق توسعه ملی برداشت وبیش از ۹۰هزارمیلیارد هم از محل فروش انواع اوراق مالی پیش‌بینی کرد.بافرض اینکه همین پیش‎بینی‌ها ‌بطور نسبی تحقق پیدا کند که خودبیانگر یک بودجه واقتصاد شکننده است بازهم باکسری بودجه‌ بالاتر از ۱۰۰هزار میلیارد روبه‌رو خواهیم بود.
اینها قبل از کرونا بود.باظهور کرونا اقتصادجهان دچار رکود وسقوط شده ونفت به نازلترین حد رسیده است.دولت نیز یک بسته صدهزارمیلیارد تومانی به گروه‎های آسیب‌پذیر اختصاص داده که در نتیجه،افزون بر آن ۱۰۰هزار میلیارد کسری بودجه،حالا باکاهش درآمد نفت ومحصولات نفتی ومالیا‎تهایی که بخاطر بحران کرونا وصول نخواهند شد،با هزینه‌های مقابله با کرونا وهزینه‌های تأمین اجتماعی وبیکاری وبازنشستگی ویارانه‌ها و کمک‌های معیشتی هم روبه‌روست.
خود تحریمها برای بهم ریختن وضع اقتصادی واجتماعی یک جامعه کافی است؛حال این وضعیت با مشکلات ناشی ازشیوع ویروس کرونا،دست‌به‌دست هم میدهندوشرایط پیچیده‌تری را فراهم میکنند.این شرایط برحوزه‌های مختلف سلامت،آموزش،خدمات عمومی وغیره تأثیر میگذارند.این وضعیت معنایش اینست که قدرت پرداخت حقوق کاهش پیدا میکند[و باید به استقبال بیکاری واعتصاب برویم.تنشهای اجتماعی و روانی شتاب میگیرندولی با وجود این مشکلات قابل پیش بینی تاکنون بازخوردی درباره پیشنهاد تشکیل کارگروه ندیده ام.گویی هیچ سازوکاری برای اینکه نظرات ارایه شده رایگان در مطبوعات و...جمع آوری شود ومورد بهره برداری قرار گیرد وجود ندارد.خدا رحمت کند آیت الله منتظری را. در دوره قائم مقامی اصرار داشتند حتی فحشنامه ها هم دسته بندی شده وبدست ایشان برسد ومی گفتند از درون آنها هم انسان به واقعیت هایی دست پیدا میکند].
3.اکنون،درمقایسه باشیوه‌های مواجهه کشورهای مختلف با بحران کرونا وتفاوت‌هایی که در آنها دیده می‌شود میتوان گفت مدیریت بحران درایران با وجود همه انتقاداتی که وارد است وناهماهنگی‌هایی که بروز می‌یابد؛بویژه درکشوری که بدلایل سیاسی،اقتصادی واجتماعی وفرهنگی قادر به قرنطینه کامل نیست،درمجموع برای مدیریت این بحران نمره منفی نمی‌گیرد؛ ولی اشکالش درین است که تمام نیرو و ذهن شان معطوف به اکنون ومشکلات حال و گذر از آن شده ونشانی از دوراندیشی وآینده‌بینی مشاهده نمی‌شود.وضعیت پساکرونا درایران و دردیگر کشورها بسیار متفاوت خواهد بود؛بسته به میزان دوراندیشی کشورها،این تفاوت‌ها خود را نشان خواهد داد.
4.برای مثال15سال پیش، جرج بوش، رئیس جمهور امریکا،وقتی کتاب«آنفلوانزای ۱۹۱۸» بقلم«جان‌ام باری» را درباره یک همه‌گیری مطالعه کرد مشاور عالی امنیت ملی‌اش را احضار و یک نسخه از کتاب را به او داد وگفت:«این را بخوان.این هر ۱۰۰سال یکبار اتفاق می‌افتد.ما به یک استراتژی ملی احتیاج داریم».او در یک سخنرانی درباره خطر عالمگیر شدن ویروس‌ها گفت:«همه‌گیری جهانی مثل آتش درجنگل است.اگر زود بسراغش بروی،میشود پیش ازاینکه خسارت چندانی بزند خاموشش کرد.اگر برای پیدا کردنش نروی و زیر خاکستر بسوزد،جهنمی ‌راه می‌اندازد که مهارش از توان ما خارج است».بدنبال آن جامع‌ترین طرح ۷میلیارددلاری مقابله با همه‌گیری را آماده کردند؛ولی چون ترامپ آنرا از دستور خارج کرد امروز با مشــــکل کنترل بیماری مواجه شده‌اند.
براین باورم که تشکیل کارگروهی ازمتخصصان رشته‌های مختلف برای مطالعه وپیش‌بینی وضعیت پساکرونا درایران واندیشیدن تدابیری برای مواجهه منطقی وعقلانی باآن،ضرورت مبرم امروز مااست.
روزنامه ایران پنجشنبه4 اردیبهشت ص14
(عبارت داخل[ ]درروزنامه حذف شده)
  https://t.center/emadbaghi

روی دیگر کرونا
#عمادالدین_باقی
#کرونا ویروس، پدیده ای زیان آور و پرخطر بود. این روزهای تلخ هم می‌گذرد اما کرونا در این چند هفته تمام مردم را مجبور به تغییر #سبک_زندگی برای حفظ بهداشت، سلامتی و جانشان کرد. #شهر_مدرن، سبک زندگی خاصی را شکل می دهد که با طبیعت سازگار نیست و کُلُنی ای را به وجود می آورد که مخرب طبیعت است. اما تغییر رفتاری مردم در روزهای کرونایی و مقایسه با نوع زندگی ما پیش از کرونا، یک مسئله بسیار مهم را نشان داد. فقط برای مثال، سور و سوگ هایی که پیش آن دچار زیاده روی ها و تشریفات پرهزینه شده بود به طور کامل تعطیل شد و نشان داد می توان این رسم ها را تعدیل کرد. همچنین تغییر رفتار مردم در زمینه بهداشت نشان داد که در زندگی ما بهداشت و سلامت و توجه به مسئله آلودگی بسیار کمرنگ شده بود چندانکه مرز تمیز بودن و وسواس را برداشته و هرکس اهل تمیزی بود برچسب وسواسی بودن می خورد. همین مسئله کمرنگ شدن بهداشت فردی و عمومی، می توانست از عوامل پرشمار شدن بیماری ها باشد.
کرونا باعث می شود از این پس، مردم بهداشت را بیشتر از گذشته رعایت کنند و تمام دستگیره ها، شیرآلات خانگی تا عمومی و حتی نازل های بنزین،گوشی ها و دیگر دستگاه‌ها و نقاطی که در این ایام مردم متوجه شدند چقدر حساس است را بیشتر تمیز نگه دارند و هر از گاهی با پنبه الکلی و مواد ضدعفونی کننده، تمیز کنند. برای نخستین بار بود که دیدم در مکان های عمومی مانند بانکها کنار کلید دستگاه نوبت دهی، مایع ضدعفونی کننده گذاشته اند. البته در این شرایط چقدر ملال آور است دیدن مکرر این صحنه که افرادی برای رعایت بهداشت شخصی شان از دستکش یکبار مصرف استفاده کرده و پس از پایان کار آن را در گذرگاه رها کرده اند و به محیط زیست مان آسیب می رسانند. کار اینها با سارقی که در میانه این بحران در پوشش خیرخواهی ماسک بیهوش کننده به مردم می دهد چه فرقی دارد؟
مردم متوجه شدند که آب هم برای نوشیدن و حیات و هم برای بهداشت چقدر مهم است و صرفه جویی در آن یعنی کمک به حیات، بهداشت و سلامتی.
روی دیگر سکه کرونا را هم ببینیم. هر واقعه ای در این جهان دو رو دارد. اگر روی «شَرّ»ش را به ما نشان داد و اندوه فراوانی را به بار آورد اما این روی «شر» شاید محصول غفلت هایی بود که اکنون ما را بیشتر از پیش بیدار می‌کند. این تجربه نشان می دهد «شَرّ»ها فی نفسه«شَرّ» نیستند بلکه معلول عدم «خیر»اند. به عبارت دیگر سیل، گردباد، آتشفشان، زلزله و ویروس و... با فرض خالی بودن طبیعت از انسان، دیگر خیر و شر بودنش معنا ندارد، رخدادی عادی و طبیعی است. به سبب زیانش برای انسان آن را«شَرّ» می نامیم ولی این «شَرّ» معلول ناتوانی ما و ضعف های ما و بی تدبیری های ما در برابر این پدیده هاست. اگر خانه ها استوار باشند، زلزله دیگر «شَرّ» نیست. پس«شَرّ»ها را باید با «خیر» خودمان دفع کنیم چون «شَرّ»ها روی دیگر سکه عدم «خیر» اند.
شاید از این پس با اصلاح سبک زندگی مان کمتر دچار بیماری ها شویم. هر چه آلودگی ها کمتر باشد به محیط زیست هم کمتر آسیب می‌رساند. بدانیم که محیط زیست و طبیعت نیز یک موجود زنده مانند خود ماست، همانگونه که آلودگی ها برای سلامت و جان ما پر خطر است آلودگی ها برای طبیعت هم پر خطر است پس برای سلامتی، باید هر دو را مراقبت کنیم.
نسبت ویروس‌ها با ما شبیه ما با طبیعت است. اگر بگویند ویروس ها احتمالا هوشمندند آن را در حد یک احتمال هم به سُخره می‌گیریم و تعجب می‌کنیم، چرا که از سر کِبر و غرور فکر می کنیم، هوشمند یعنی انسان و جز انسان هیچ موجود هوشمندی در جهان هستی نیست! مگر می‌شود این ذرات میکروسکوپی هوشمند باشند در حالی که فقط مخرب اند؟
معیار این است که اینها مخرب زندگی ما هستند اما می دانیم که همه ویروس ها چنین نیستند. پیرامون ما ویروس های بیشماری زندگی می کنند و بسیاری از ویروس ها با ما انسان ها همزیستی دارند. این درست شبیه رابطه ما با طبیعت است. ما دچار خود بزرگ بینی هستیم زیرا اگر طبیعت یک موجود زنده باشد ما ذراتی به مراتب کوچکتر از ویروس هستیم که بر تن این طبیعت نشسته ایم و بعضی از ما برای طبیعت چون ویروس مخرب اند و بعضی هم سازگار؛ پس اگر با طبیعت سازگار باشیم ویروس های ما هم با ما سازگارتر خواهند بود چون این ویروس ها، خودشان بخشی از ما و بخشی از طبیعت هستند.

منتشرشده در #روزنامه_سازندگی ش624 پنج شنبه22 اسفند1398 ص2

کانال گفتارهای باقی
https://t.center/emadbaghi
اینستاگرام emadeddinbaghi
وبسایت www.emadbaghi.com
فیس بوک Emadbaqi@