☀️شکوه ایرانشهری☀️

زبان آذری، زبان کُهن منطقه آذربایجان

پژوهشگران و محققان زبان کُهن و حقیقی کل منطقه آذربایجان را قبل از حمله تُرکان و مغولان به ایران و استقرار طایفه‌هایی از آنها در منطقه آذربایجان، زبان آذری میدانند؛ زبان کنونی منطقه آذربایجان را میتوان زبان تُرکی آذری نامید چرا که تلفیقی از زبان آذری کهن و زبان تُرکی میباشد. در ادامه به نظریات تعدادی از زبان شناسان و پژوهشگران در این زمینه اشاره میشود.

#کیامهر_فیروزی می‌نویسد: سال 431 هجری، نقطه عطفی است در آغاز دگر گشت زبان مردم آذربایجان؛ چه آنکه یورش ترکان سلجوقی در همین سال اتفاق افتاد.(1)

#احمد_کسروی میگوید: آذری یکی از نیم زبان‌های بزرگ و ریشه‌داری همچون کُردی و مازندرانی و تالشی و گیلانی و مانند اینها بوده و در سراسر آذربایجان سخن گفته میشده و آن شاخه‌ای از زبان ایران بوده است(2).

"یوسیف.م. ارانسکی" در کتاب خود "زبان‌های ایرانی" می‌نویسد: تالشی دنباله یکی از گویش‌های ایرانی شمال غربی است که در ادوار گذشته در آذربایجان رواج داشته‌ است. دوبیتی‌هایی که در منطقه اردبیل به دست آمده‌اند و به قرن دهم هجری/شانزدهم میلادی تعلق دارند به یکی از این گویش‌ها سروده شده‌اند. تحلیل این دو بیتی‌ها (توسط ب.م. میلر) نشان داده است که گویش اردبیلی در قرن دهم / شانزدهم دارای ویژگی‌هایی است که آن را به تالشی کنونی بسیار نزدیک می‌کند(3).

استاد #یحی_ذکاء درباره زبان آذری در آذربایجان می‌نویسد: این زبان شاخه‌‌ایی از گروه زبان‌های ایرانی غربی است که در شمال غربی ایران زمین بدان سخن گفته‌اند و با زبان‌های آرانی و تالشی و گویش‌های خلخالی و همدانی و زنجانی و تارمی و زبان‌های کُردی و ارمنی همبستگی‌های دور و نزدیک داشته است(4).

نویسندگان پانترکیست متعصب ترکیه بدون هیچ دلیلی ادعا میکنند که زبان مردم آذربایجان و سرزمین‌های مجاور از روز ازل تورکی بوده است. اما چه جوابی دارند به اینکه در هیچ متنی قبل از صفویه بیتی یا عبارتی ترکی از مردم آن مناطق دیده نشده بلکه بر عکس قرائن و اشارات موجود خلاف آن را ثابت می کند. مثلا برای #قطران_تبریزی (درگذشته 465) وجود یک معشوق تُرک در گنجه معمایی بوده که آن غریبه از کجا به آن شهر افتاده است و میگوید:
ای تُرک به گنجه از کجا افتادی؟
کاندر دل و جان من فکندی شادی
یک بوسه مرا به مستی اندر، دادی
ای ترک همیشه مست و خرم بادی

#خاقانی_شروانی هم از تُرکان به صورت عنصر بیگانه‌ای یاد میکند:
رسم ترکان است خون خوردن ز روی دوستی
خون من خورد و ندید از دوستی در روی من

از این شواهد در متون نظم و نثر فراوان است. اما متعصبان ترکیه ادعاهای خود را به صورت واضحاتی که نیاز به هیچ توضیح و استدلالی ندارد بیان میکنند حتی ایلامی.ها و هیتی‌ها را هم تُرک می‌پندارند(5).

تطبیق واژه هایی از زبان های تالشی و آذری کُهنِ آذربایجان ( تاتی ):

1– دختر:
تالشیِ آستارا : کِلَه – kela ؛ کینَه – kina
تالشی ماسال : کینَه – kina ؛ کیلَه – kila
آذری روستای کِرینگان (آذربایجان شرقی): کینا – kinā
آذری روستای گلین قَیَه (آذربایجان شرقی) : کینَه – kina
البته به مازندرانی به دختر می‌گویند "کیجا" و به گیلانی-گیلکی می‌گویند "لاکو"

2 – خانه:
آستارا : کَه – kâ
ماسال : کَه – kâ
روستای کرینگان : کا – kā
روستای گلین قَیَه : کَر – kar

3 – گرگ:
آستارا : واگ – vâg
ماسال : وَرگ – varg
روستای کرینگان : وارگ – vārg
روستای گلین قیه : وُرگ – vorg

4 – بازی:
آستارا: تامشو – tâmšo ؛ هُویَه – hūya
ماسال : مِزا – mezā
روستای کرینگان : تَمِشو – tamešo
روستای گلین قیه : هُویَه – hūya

5 – ماه ( کُره ماه ) :
آستارا : اُشِم – ošēm
ماسال : مِنگ – mēng ؛ مَنگ – mang
روستای کرینگان : اوشما – ušmā
روستای گلین قیه : اُشمَه – ōšma ؛ اوشمَه – ušma

سرچشمه‌:
(1) آذربایجان تُرک نیست (تُرک زبان است) ،نوشته #کیامهر_فیروزی، انتشارات به نگار، چاپ اول 1387، ص87
(2). زبان پاک، آذری یا زبان باستان، نام شهرها و دیه‌های ایران، #احمد_کسروی_تبریزی، انتشارات فردوس، چاپ دوم 1379، ص136
(3). زبان‌های ایرانی، یوسیف.م. ارانسکی، ترجمه دکتر #علی‌اشرف_صداقی، انتشارات سخن، چاپ اول 1378، ص 139
(4). جستارهایی درباره زبان مردم آذربایگان، یحی ذکاء، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول 1379، ص2
(5). جستارهایی درباره زبان مردم آذربایگان، یحیی ذکاء، مقدمه دکتر محمد امین ریاحی
(6). واژه های تالشی و آذری از این منبع : از آستارا تا فومن (تطبیق واژه‌هایی از گویش‌های مختلف زبان‌های تالشی و تاتی)،ضیاء طرقدار، نشر فرهنگ ایلیا، چاپ اول 1396، ص 47 و 66 و 74 و 77. روستای کرینگان از روستاهای دیزمار شرقی از توابع بخش مرکزی شهرستان ورزقان و روستای گلین قَیَه در شهرستان مرند که در استان آذربایجان شرقی قرار دارند.

#به_اصالت_ایرانی‌مان_برگردیم

🆔 t.center/PANTURKZIONIST