🪐🌠 @AdabSarحلال گشته به فتوای عقل بر دانا
حرام گشته به احکام شرع بر احمق
#پور_سیناخجسته باد یکم شهریور، زادروز پورسینا که
#روز_پزشک نام گرفته است.
«ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا» نامآور به پورسینا و شیخالرئیس (زادهی ۳۵۹ خورشیدی در بخارا و درگذشتهی ۲ تیر ۴۱۶ در همدان) همهچیزدان، پزشک، رایشدان (
ریاضیدان)، ستارهشناس، فیزیکدان، سُراینده، از نامورترین و کاراترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایرانزمین و جهان است که بهویژه به شَوَند مانداکها در زمینهی فلسفه و پزشکی ارزش ویژهای دارد.
فزون بر کارهای شکوهمندش، وی به واژهگزینی پرداخته است با کارهای بزرگ. اینک نگاهی میافکنیم به کارنامهی پربارش در دانش واژهگزینی در پزشکی و... که برخی از آنها یا بیشترشان پویا و زنده ما را در زبان یاری میکنند.
بر پایهی پژوهشهای دکتر محمد معین و سید محمد مشکات، شمار واژگان آفریدهی پورسینا در دانشنامهی علایی و رگشناسی ۱۰۳۹ واژه است.
برخی واژههای آفریدهی
#پورسینا در این دو بازمانهی سترگ چنین هستند:
بُرینش بهجای
#قطع (که در انگارش و انداهه بهکار میرفت)
پذیرا بهجای
#قابل (در فلسفه)
روان بهجای
#نفسسربهسر بهجای
#مساویکرده بهجای
#مفعولکُنا بهجای
#فاعلگداخته بهجای
#مایعمایگی بهجای
#مادیّت
نهاد بهجای
#وضعیکیای بهجای
#وحدتافکندنِ گمان بهجای
#تولید_شکایستادگی بهخودیخود بهجای
#قائم_بالذات بودن
بالِش از (نمو، از بن واژهی بالیدن)
بَستَناکی بهجای
#انجمادبهرهپذیر بهجای
#قابل_قسمتبیگسستگی بهجای
#لاینقطعجانِ سخنگویا بهجای
#نفس_ناطقهجُنبایی بهجای
#حرکتجنبشدار بهجای
#متحرکجنبشِ راست بهجای
#حرکت_مستقیمجنبش گِرد بهجای
#حرکت_مستدیرچه چیزی بهجای
#ماهیترایش بهجای
#ریاضیزایشدِه بهجای
#مولّد
زِفر زبرین بهجای
#فک_اعلیزِفر زیرین بهجای
#فک_اسفلشایدبود بهجای
#امکانگوهر روینده بهجای
#جوهر_نامینادیداری بهجای
#باطنیهرآینگیبودن بهجای
#وجوبکران (حدِّ) کِهین، حدِّ مِهین، حدِّ میانگین
دانش ترازو بهجای
#علم_منطقعلمِ سپسطبیعت بهجای
#علم_مابعدالطبیعهو نبض درنگی، تپش(نبض) دمادم، نبض ستبر، نبض لرزنده، پیداگر، پیوندپذیر، دیرجنب، روشنسرشتی و...
امروز جهان در گرامیداشت او کارهای نمایانی کرده است، به مانند نامگذاری دهانهای در بخش پنهان ماه که به نام وی نامگذاری شدهاست. همچنین نامگذاریهای دیگر در سراسر جهان و جایزهها، مانند جایزهی پورسینا در آلمان.
نکتهی شگفتانگیزتر این که واژهی «مدیسین medicine» در زبان انگلیسی امروز، بر گرفته از «مذ سئن» اوستایی است که در آن مذ به مانک(معنی) دارو و سئن به مانک سیمرغ است.
از این رو، شایسته است نماد پزشکی ایرانی بر پایهی اندیشه نیاکانمان به سیمرغ دگردیس گردد. جایگاه سیمرغ در ایران باستان به مانند جایگاه فرشتگان در دین است. نخش سیمرغ در پزشکی ایرانی چنان است که آیین پزشکی ایرانی را «آیین سینایی» میخواندهاند و بسیاری از پزشکان را «سینا» نام مینهادهاند.
✍ فرستنده
#بزرگمهر_صالحیبنمایهها:
۱- انوشه، حسن (به سرپرستی) (۱۳۸۰)، دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در آسیای میانه، تهران
۲- بیهقی، پورفندق، (به عربی: تتمه ص وان الحکمه)، بخش زندگینامه خودنوشت
۳- ستایشگر، مهدی (۱۳۷۶)، نامنامه موسیقی ایران زمین، پوشینهی سوم، تهران: اطلاعات، آموزش و دانش در ایران
۴- ابن سینا، بیژن آرقند
🪐🌠 @AdabSar