✳️ عقبراندگی ایران با
#تجارت_آزاد تحمیلی انگلیس
در قرن سیزدهم شمسی که زمان ظهور عواملی چون رقابت امپراتوریها، تجارت آزاد، تکنولوژی جدید، دموکراسی سیاسی و غیره بود، اقتصاد ایران، همانند سیاست آن، ناگزیر از تعادل خارج شد. نقشه جغرافیایی، انسانی و طبیعی کشور در پی از دست رفتن پارهای از مناطق آن تغییر کرد و به محدودتر شدن ظرفیت تولیدی و بازار داخلی و کاهش قدرت سیاسی آن انجامید. از جمله پیامدهای این امر، انعقاد موافقتنامههای تعرفهای ویژهای بود که صنعت داخلی را، که از لحاظ اقتصادی کمبنیه و از حیث فنی عقبافتاده بود، در رقابت با محصولات ماشینی ارزانقیمت بیدفاع گذاشت. حاصل این فرآیند، از دست دادن صادرات کالاهای ساختهشده، گرایش به سمت تولید فرآوردههای کشاورزی تجاری، کاهش احتمالی تولید مواد غذایی اصلی و افزایش عمومی واردات بود.
موافقتنامههای تعرفهای ویژهای که از طریق دیپلماتیک بر ایران تحمیل میشد، تغییرات زیانآور در رابطه مبادله (که به انتقال غیر مستقیم عواید کشور به شرکای تجاری عمده آن میانجامید) و کسری فزاینده تراز پرداختها، همه را میتوان در زمره آثار منفی ادغام بیشتر اقتصاد ایران در بازار جهانی به شمار آورد. زوال تولیدات صنعتی بومی و تکنولوژی سنتی، تخصیص بیشتر منابع به تولید مواد اولیه به امید پرداخت بهای واردات فزاینده، از دست رفتن خودبسندگی در تولید مواد غذایی به واسطه افزایش تولیدات کشاورزی تجاری قابل صدور و افزایش مصرف کالاها و خدماتی که در استطاعت واقعی کشور نبود (در مناطقِ بخصوص و نه در سراسر کشور و نیز بیشتر وارداتی و مولود آثار نمایشی) نیز از جمله پیامدهای احتمالاً پوشیدهتر، اما پایدارتر و مؤثرتر این شراکت نابرابر بوده است.
«پیشرفت فنی» که معمولاً مورد اشاره عالمان تاریخ سیاسی است نیز کمابیش تماماً مربوط میشود به مصرف محصولات خارجی توسط یک اقلیت.
#همایون_کاتوزیان #اقتصاد_سیاسی_ایران:
از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی
#محمدرضا_نفیسی#کامبیز_عزیزی(چاپ ۲۳، تهران: نشر مرکز، ۱۳۹۷)
صفحات ۹۰ تا ۹۵.
@Ab_o_Atash