✳ بخش تریاک
[این سفر در اوایل دوره رضاخان انجام شده است]
عده مردمانی که از راه تریاک گذران میکنند بسیار زیاد است. گفته میشود که تنها در اصفهان یکچهارم مردم، بهطور مستقیم یا غیرمستقیم، از راه تجارت تریاک امرارمعاش میکنند. تقریباً دوسوم این محصول به انبار دولت میرود و یکسوم بقیه بهوسیله اشخاصی که محصول را برداشت میکنند پنهان میشود. قسمتی از این مقدار بهطور قاچاق از کشور خارج میشود. روش قاچاق بین خلیجفارس و خاور دور بهصورت یک هنر زیبا درآمده است. مخصوصاً کشتیهایی با هیئت مبدل در این تجارت، که سازمان وسیعی دارد شریک و سهیم هستند. این نکته به ثبوت رسیده است که بعضی از بازرگانان حیلهگر زیرکی را به آنجا رسانیدهاند که برای مخفی کردن اعمال غیرقانونی خود، یعنی صدور تریاک بهطور قاچاق، به تجارت فرعی ناچیزی که کاملاً قانونی است دست میزنند. این قبیل بازرگانان خود مشکلی ایجاد کرده بودند؛ چه، با زیانرساندن به شرکتهایی که از راه قانون معامله میکردند و تریاک را بهعنوان دارو به کارخانههای داروسازی و بیمارستانهای اروپا میفروختند ثروتمند شده بودند. این مسئله مشکلات و بینظمیهایی را به وجود آورده بود. هرسال کشتیهای حامل تریاک بدون رعایت پیمان جامعه ملل از ایران خارج میگردید. سود تجارت غیرقانونی تریاک بسیار زیاد بود و کشتیهای حامل آن در حدود ۲۵۰۰۰۰ لیره ارزش داشت. آنهایی که در این کار دست داشتند بدون اعتنا به شرکتهایی که قراردادهای قانونی برای فروش مقدار محدودی تریاک بسته بودند، برای خود ثروتی گرد میآوردند. ولی درعینحال همین قراردادهای قانونی کوچک بود که قاچاق تریاک را به مقدار زیاد ممکن میساخت. علاوه بر این بازرگانانی که در کار تجارت قاچاق دست داشتند برای عقد قراردادهای قانونی وجوه بسیار کمتری مطالبه میکردند. چه، موضوع سود برای آنها اهمیت چندانی نداشت.
میزان صحت این مطلب را در ایران و چین و خاور نزدیک و خاورمیانه بهتر میدانند.
شش سال قبل دولت انگلستان شرکت کشتیهای انگلیسی را در این کار غیرقانونی ممنوع کرد، ولی کشتیهای دیگر این کار را به عهده گرفتند. بااینهمه، قسمت عمده این "یکسوم" محصول تریاک را که قاچاقچیها پنهان میکنند در خود ایران بهعنوان دارو و یا برای خوردن و کشیدن به مصرف میرسد.
در سال ۱۹۱۴ تنها در شهر تهران، شهرداری عده معتادان به تریاک را ۲۵۰۰۰ تن تعیین کرد درحالیکه کل جمعیت تهران در حدود ۲۵۰۰۰۰ تن بود. ولی از زمان جنگ تاکنون شهر تهران ازلحاظ وسعت و جمعیت و وضع تغییر بسیار کرده و اگرچه هنوز این آمار را نقل میکنند، در سال ۱۹۳۱ بهزحمت میتوان آن را معتبر دانست.
میگویند در شهر کرمان در کنار صحرایی که بین ایران و افغانستان واقعشده و ۶۰۰۰۰ تن جمعیت دارد، تعداد ۲۵۰۰۰ تن به تریاک معتاد میباشند. بااینهمه آمار در ایران همیشه مورد اختلافنظر میباشد.
در ایران بهطور شوخی و مزاح میگویند که در کرمان «از هر سه تن چهار تن معتاد به تریاک هستند.» تمایل طبیعی مردم ایران به اینکه حتیالامکان موضوعی را زیبا توصیف کنند و آن را برجسته نشان دهند گاهگاه گفته آنان را باورنکردنی میسازد.
#فردریک_چارلز_ریچاردز#سفرنامه_فرد_ریچاردز#مهیندخت_صبا(تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ، ۱۳۷۹)
صفحه ۳۵ و ۳۶.
@Ab_o_Atash