✳ معنی این روایات، سکون و سکوت در زمان غیبت نیست!
از آنچه تاکنون گفته شد چنین میتوان نتیجهگیری کرد که جهاد چنانچه بزرگان فقه فرمودهاند بر دو قسمت است: جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی. جهاد ابتدایی بهطور قطع مشروط به اذن و اجازه امام است، اگر چه ما گفتیم به احتمال قوی منحصر به امام معصوم نیست و ولی فقیه جامع الشرائط را نیز شامل میشود و بلکه گفتیم احتمالاً وجود امام، شرط وجود است نه شرط وجوب. و جهاد دفاعی، مشروط به اذن و اجازه امام نیست؛ بلکه بر وجوب و ضرورت آن بهصورت مطلق کتاب و سنت و عقل، گواهی میدهد. و گفتیم دفاع لازم است بر موازین عقل منطبق باشد، بدین صورت که مقدمات و اسباب آن فراهم گردد و در شرایطی که ضرورت دارد مسلمانان از بیضه و کیان اسلام و شئون مسلمین و کشورهایشان در مقابل هجوم دشمنان دفاع کنند، ناگزیر باید مسلّح شده و آموزشهای نظامی را فرا بگیرند، و تشکل و انسجام خود را هر چه استوارتر کنند. به همین جهت برای جلوگیری از هرج و مرج، و نظم هر چه بیشتر امور، خواه ناخواه نیازمند به امیر و فرمانده با کفایت و صلاحیت هستند که میتوان نام او را «امام» گذاشت که در این صورت، برخلاف آنچه در جهاد ابتدایی فرمودهاند، امامت شرط وجود است نه شرط وجوب .
از سوی دیگر، روایتهایی در باب ۱۳ کتابُالجهاد وسائلالشیعه و باب ۱۲ مستدرکالوسائل درج شده که موهم این معناست که پیش از قیامِ قائم «عج» -اگر چه هزاران سال هم طول بکشد- در مقابل فساد و ظلم و تهاجم دشمنان، قیام جایز نیست و باید سکوت و سکون اختیار کرد. که خلاصه پاسخ آنها و بیان مراد واقعی از اینگونه روایات، پس از چشمپوشی از ضعف سندشان از این قراراست:
۱- این روایات در مقام بیان اخبار غیبی نظیر بیان مدت خلافت بنی امیه و بنی عباس و دیگر فتنهها و مصیبتهایی که در آن زمان اتفاق افتاده میباشد، نه در صدد امر به سکوت و عدم قیام، وگرنه امیرالمؤمنین «ع» اولین کسی بود که بر خلاف آنها عمل کرد ونیز سیدالشهدا امام حسین «ع».
۲- نهی از خروج همراه با کسی که مردم را به ناروا و به باطل به اطاعت خویش فرا می خواند در مقابل کسی که مردم را به اقامه حق و بازگرداندن
حکومت به اهلش دعوت می کند.
۳- بیان علامتهای حتمی قائم به حق برای رفع شبهه از ذهن شنونده.
۴- نهی از شتابزدگی و عجله در مبارزه که قهراً هنگامی که زمینه و مقدماتش فراهم نبوده و زمانش فرا نرسیده باشد، بسیار مضر و شکننده است.
۵- احتمالاً بیان این نکته که تنها قیام و انقلابی که صددرصد به اهدافش میرسد قیام قائم به حق «ع» در آخرالزمان است و سایر انقلابها به این سطح از پیروزی دست نخواهند یافت؛ اگرچه پیروزیهای نسبی به دست آورده و نتایجی همچون اتمام حجت یا فواید دیگری بر آن مترتب باشد و به همین جهت ما قائل به وجوب آن شدیم و شما بخوبی میدانید که قیام و انقلابی که صددرصد به پیروزی رسیده باشد و در سطح همه مردم جهان فراگیر باشد تا کنون حتی به دست پیامبراکرم «ص» نیز تحقق نیافته است.
۶- بیان یک قضیه شخصی و جزئی که به حادثه یا شخص خاصی مربوط میشده نه به آنصورت که بتوان از آن القای خصوصیت نموده و بهعنوان یک حکم کلی به آن استناد کرد.
و وجوه دیگری نظیر موارد فوق که در تبیین روایات می توان بیان کرد.
در هر صورت اینگونه روایتها قدرت مقابله با ادله جهاد و امر به معروف و نهی از منکر را -با تمام گستردگی آن- ندارد و نمیتوان در برابر ضرورت اقامه دولت عدل، و وجوب اجرای قوانین اسلام، و محدود نبودن شریعت اسلام به وقت و زمان خاص به آنها تمسک کرد.
#حسینعلی_منتظری#مبانی_فقهی_حکومت_اسلامیانتشارات مؤسسهٔ کیهان
جلد اول: دولت و
حکومتصفحات ۳۲۳ و ۳۲۴.
@Ab_o_Atash