چند نکته دربارۀ یادداشت «فردوس خاتون»
۱ـ جابهجایی مصرعهای رباعی منسوب به فردوسی، خطایی است که در فرایند چاپ به مقاله راه یافته است. صورت درست این رباعی درواقع چنین است:
فردوسیام که کس ندارد تگ من/ شعر است روان بهجای خون در رگ من//..ون سگ من ز شاعران به گوید/ ریش همه شاعران به ..ون سگ من.
۲ـ شعری که در متنزهالابصار به فردوس خاتون نسبت داده شده است یک مدعی جدی دارد. صورت کامل این شعر (پنج بیت) در سمط العلی للحضرة العلیا (ص۷۰ و ۷۱) به پادشاه خاتون نسبت داده شده و به نظر میآید هم او سرایندۀ شعر باشد (از آقای دکتر شاپوران که این نکته را یادآور شدند سپاسگزارم).
۳ـ احتمالی که در انتهای یادداشت دربارۀ رباعیات منسوب به فردوسی و سوزنی مطرح شده، یک احتمال ضعیف است و بهتر بود که در خود یادداشت توضیح بیشتری در این مورد میدادم. حال اینجا میافزایم که منظورم از طرح این احتمال که شاید رباعی نسبتدادهشده به فردوسی «دراصل از آن فردوس خاتون باشد» این است که مثلا صورت اصیل رباعی چنین بوده «فردوسم آن که کس ندارد تگ من ...» و مجموعهپردازان به دلیل ناآشنایی با فردوس خاتون خواستهاند آن را به فردوسی مشهور نسبت بدهند و با دخالت در شعر، فردوس را کردهاند فردوسی. با در نظر گرفتن این احتمال، انتساب رباعی بعدی به سوزنی نیز زیر سوال میرود و آن را نیز باید از تصرفات مجموعهپردازان دانست. چرا که فردوس سمرقندی و سوزنی نمیتوانند معاصر باشند.