Bosniya genosidi — 1992-1995 yillarda Bosniya va Gersegovina urushi davrida sodir etilgan etnik tozalash va genosid holatlariga nisbatan qo'llaniladigan termin. Bu voqealar, asosan, bosniyalik musulmonlarga (boshnyaklar) qarshi sodir etilgan va butun dunyo jamoatchiligini larzaga solgan.Bosniya genosidining asosiy sabablari:1.
Etnik va diniy kelishmovchiliklar: Yugoslaviya parchalanishi oqibatida yuzaga kelgan millatchilik va diniy nizolar. Bosniyadagi serblar, xorvatlar va boshnyaklar o'rtasidagi uzoq yillik tarixiy ziddiyatlar bu genosidning asosiy sabablaridan biri bo'lgan.
2.
Siyosiy maqsadlar: Serblar Bosniyada "Buyuk Serbiya" davlatini qurishni maqsad qilishgan va bu maqsadga erishish uchun etnik tozalash siyosatini olib borganlar.
3.
Millatchilik va irqchilik: Serblarning bosniyaliklarga nisbatan ksenofob va irqchilik qarashlari. Bu qarashlar ularning o'z etnik va diniy guruhlarini boshqalardan ustun qo'yishiga olib kelgan.
4.
Yugoslaviya armiyasining ishtiroki: Yugoslaviya armiyasining qurollanishi va resurslari serb kuchlariga yordam bergan.
Genosidning belgilari:1.
Srebrenitsa qirg'ini: 1995 yilda Srebrenitsa shahrida serb kuchlari tomonidan 8000 dan ortiq bosniyalik musulmon erkaklar va bolalar o'ldirilgan. Bu genosidning eng mudhish voqeasi sifatida tarixga kirdi.
2.
Etnik tozalash: Serb kuchlari bosniyaliklar yashaydigan hududlarni egallab, ularni o'z uylaridan quvib chiqargan va ko'p hollarda ularni o'ldirgan.
3.
Konslagerlar: Bosniyada serb kuchlari tomonidan yaratilgan konslagerlarda minglab bosniyaliklar aziyat chekkan va o'ldirilgan.
4.
Qiynoq va zo'rlashlar: Bosniyalik ayollar va qizlarga qarshi zo'rlash va boshqa jinsiy zo'ravonliklar amalga oshirilgan.
5.
O'ldirishlar: Ko'p sonli bosniyaliklar serb kuchlari tomonidan ayovsiz o'ldirilgan.
Xalqaro jamoatchilikning reaksiyasi:1.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT): BMT Bosniyadagi vaziyatga aralashgan va tinchlik o'rnatishga harakat qilgan, lekin uning aralashuvi vaqtida yetarli bo'lmagan.
2.
Xalqaro tribunal: Sobiq Yugoslaviya bo'yicha xalqaro tribunal (ICTY) Bosniyadagi genosid va harbiy jinoyatlarda aybdor bo'lganlarni javobgarlikka tortishga harakat qilgan.
3.
Xalqaro sanktsiyalar: Ba'zi davlatlar va xalqaro tashkilotlar serb kuchlariga qarshi sanktsiyalar qo'llagan.
4.
Xalqaro yordam: Ko'plab mamlakatlar va xalqaro tashkilotlar Bosniyaga gumanitar yordam ko'rsatgan.
Hozirgi vaziyat:• Bosniya urushidan so'ng mamlakatda tinchlik o'rnatilgan bo'lsada, genosidning jarohatlari haligacha qolmoqda.
• Genosidda qatnashgan aybdorlarni javobgarlikka tortish ishlari davom etmoqda.
• Bosniyadagi etnik kelishmovchiliklar to'liq bartaraf etilmagan va mamlakatda siyosiy barqarorlik hamon muammoli.
Xulosa:Bosniya genosidi — XX asrning oxirlarida sodir etilgan eng shafqatsiz jinoyatlardan biri bo'lib, millatchilik, diniy kamsitish va toqatsizlikning qanchalik fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkinligini ko'rsatadi. Bu genosid insoniyat uchun saboq bo'lishi, genosidlarning oldini olish va inson huquqlarini himoya qilishga chaqiradi.
Qonli Tarix