▫️ 📖 نام ایران و زبان فارسی، یک دریافتِ زبان‌شناختی در سال ۱۳۱۳، پافشاری دولت بر این که همه‌ی کشورها باید به جای پرشیا بگویند: ایران، تا سال‌ها سرچشمه‌ی کش‌مکش‌هایی میان کارگزاران وزارت خارجه و نهادهای هم‌بسته با آن بود. در کوران جنگ جهانی دوم، تقی‌زاده وزیر مختار ایران در لندن، و حسین نواب، ژنرال قنسول ایران در نیویورک، دو گزارش در سرزنش و ستایشِ این نام‌گذاری به وزارت خارجه فرستادند. در انگلیس نام تازه را برنمی‌تابیدند، اما در آمریکا آن را پذیرفته بودند. سرانجام، داوری درباره‌ی سود و زیانِ نام‌گذاری به فرهنگستان ایران کشید. فرهنگستان در ۲۸۵مین نشست خود (۱۳۲۳) به بررسی نام‌گذاری پرداخت، آن را حُسن خواند، از آن پشتیبانی کرد، و برگشتِ نام‌ِ کشور را به پارس یا پرشیا نپذیرفت: «اکنون که به تصادف ایران این قدم را برداشته، ممکن است آن را قدمی به سوی هدف وحدت شکل دانست و مغتنم شمرد» (نک: باقر کاظمی، یادداشت‌هایی از زندگانی...۳، ص۵۲۷). در بخشی از پاسخ فرهنگستان می‌خوانیم: «تفکیک کلمهء ایران از پِرس یک فایدهء مهم از لحاظ زبان‌شناسی دارد، زیرا نام کشور به علت‌های نژادی و سیاسی و جغرافیایی و ملی حتماً ایران است، در صورتی که نام زبانِ رسمی و ادبی کنونی فارسی است» (هم‌آن، ص۵۲۸). بر پایه‌ی گزارش فرهنگستان، چه چیز از دید زبان‌شناسی بسیار سودمند بود؟ در گزارش، "علت‌های نژادی و سیاسی و جغرافیایی" و "زبان رسمی و ادبی" برجسته شده است. از دید دانش‌ورانِ فرهنگستان در آن روزها، جایی که فارسی نام زبانِ رسمی و ادبی، نشانه‌ی یک‌پارچگیِ پذیرفته و گسترش‌یافته (نه ابزاری برای یک‌پارچه کردن) بود؛ نام ایران، شاید از آن رو سودمند افتاد که ایرانیان را در برابر مردمِ سرزمین‌های شاخه شاخه‌شده از امپراتوری عثمانی (کشورهای عربی) مرزبندی می‌کرد. نگاه فرهنگستان به این دو گزینش، کارکردی بود. از دید آنان، کاربرد نام ایران و زبان فارسی، برآیند دگردیسی‌ها در درازی سده‌ها است، نه یک چاره‌جویی که به اکنون و این‌جا بازگردد. همگان می‎توانستند درباره‎ی پی‌آمدهای نام‌گذاری داوری کنند. دانش‌وران فرهنگستان، فارسی را نه در برابر زبان‌های مادری برافراشتند که آن را یک زبان کشوری و ادبی می‌شناختند؛ و هرگز از خیال‌شان هم نمی‌گذشت روزی این زبان را در برابر زبان‌های مادریِ زیرگروه‌های نژادی یا گروه‌های قومی بگذارند. در سیاست زبانیِ نانوشته‌ی آنان، دستِ کم تا آن هنگام، فارسی در برابر زبان‌های گروه‌های اجتماعی و قومی شناسایی نشده بود. ‎👉ایران؛ نگاه دیگری به یک نام‌گذاری ● در پویه‌ی زبان فارسی گزیده‌ی یادداشت‌ها در فرهنگ، زبان و ادبیات https://t.center/OnPersianLanguage/