🔻 رد صلاحیتها از منظر قانون اساسی؛
گفتگو در رادیو جوان📝 مهدی نیکخواه
دیشب ۵ خرداد ۱۴۰۰ در رادیو جوان در رابطه با حواشی تأیید صلاحیتها در انتخابات ریاست جمهوری دقایقی صحبت کردم که در ذیل خلاصهای از آنچه گفتم و مطالبی که فرصت ارائه پیدا نکرد را آوردهام.
بیتردید یکی از حساسترین کارکردهای
#شورای_نگهبان اجرای بند ۹ اصل ۱۱۰ قانون اساسی، که همان (احراز صلاحیتها بر اساس شرایطی که در این قانون (قانون اساسی) آمده، قبل از انتخابات است.
همان شرایطی است که در اصل ۱۱۵ قانون اساسی ذکر شده:
«رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند، انتخاب گردد: ایرانی الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوا، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور».
نکته این است که:
کارکرد
شورای نگهبان صرفاً تطبیق این شرایط بر داوطلبان ریاست جمهوری است.
به این شرایط نه میتوانند چیزی اضافه کنند نه چیزی کم کند.
بدیهی است که اعمال هر اصلی از اصول قانون اساسی باید با سایر اصول هماهنگ باشد و به قانون اساسی بهمثابه یک کل واحد نگاه بشود.
به عنوان مثال چگونگی بررسی و احراز صلاحیت داوطلبان نباید با اصل ۶ قانون اساسی که اداره امور کشور را به اتکای آرای عمومی از طریق انتخابات از جمله انتخاب رئیسجمهور میداند، معارض باشد و یا با اصل ۱۱۴ که رئیسجمهور را با رأی مستقیم مردم قابل انتخاب میداند، منافات پیدا کند.
بهعبارتدیگر نباید احراز صلاحیت مرحلهای از گزینش و انتخاب قبل از انتخاب مردم باشد و حق رأی مردم را سلب کرده یا انتخاب مستقیم آنان را مخدوش سازد.
متأسفانه به نظر میرسد
شورای نگهبان به این رویکرد گرایش یافته است، چنانکه گاهی نامزدهای ریاست جمهوری بهعنوان محصولات
شورای نگهبان توصیف شده و از گارانتی و تضمینهای بعد از تولید یاد میشود که این تشبیه نسبت به جایگاه ریاست جمهوری و حق مردم بسیار موهن است!
نکته مهم اینکه براساس قواعد فقهی و حقوقی مسلم، وقتی شخصی قبلاً احراز صلاحیت شده، در بررسی مجدد، صلاحیت او احراز نمیشود، بلکه باید بر اساس احکام قطعی قضایی یا تغییر شرایط شخصی داوطلب (مثل تابعیت) صلاحیت او تأیید یا رد شود و شک یا نظریات و الهامات شخصی در مورد صلاحیت فرد، محلی از اعراب ندارد.
در نتیجه احراز یا عدم احراز صلاحیت صرفاً در افرادی موضوعیت دارد که برای بار اول کاندید میشوند.
نکته دیگر آنکه افرادی که قبلاً احراز صلاحیت شدهاند و حالا رد صلاحیت، در صورت درخواست خودشان باید...
نکته دیگر آنکه افرادی که قبلاً احراز صلاحیت شدهاند و حالا رد صلاحیت، در صورت درخواست خودشان باید اسناد مستدل در مورد دلایل رد صلاحیت به آنها ارائه شود که متأسفانه
شورای نگهبان تاکنون این اقدام را انجام نداده و همین موضوع، شائبه اعمال نظرات و سلایق شخصی و سیاسی در رد صلاحیتها را تقویت میکند.
قطعاً انتشار اسناد رد صلاحیت افرادی که خودشان درخواست ارائه آن را دارند، میتواند حقانیت یکی از طرفین را به مخاطب نمایان کند.
چند نکته و ختم کلام:
- با این شیوه از مواجهه با قانون اساسی، رفته رفته نقش و اقتدار مردم در حاکمیت کمرنگ و رقیق شده و به جایی رسیده ایم که صرفاً کارکرد تأییدی در رفتار حاکمیت پیدا کرده اند نه کارکرد تعیینی.
- مشکل اصلی عدم، شفافیت، پاسخگویی و عدم اقناع مخاطب است که سوالات بسیاری دارد ولی کسی خود را ملزم به پاسخگویی نمیداند!
- در صورت مشارکت پایین با توجه به این شیوه حذف کاندیداها، دولت بعدی بدون پشتوانه مردمی نه در داخل کشور امکان فعالیت دارد و نه در عرصه بین الملل و امتیازاتی بیشتر از دولت حسن روحانی به خارجی ها خواهد داد، چون بدون پشتوانه داخلی، طرف خارجی فشار را روزافزون و دندان طمعش تیزتر خواهد شد (مثلا در صنعنی سازی چرخه سوخت هسته ای، حمایت های مردمی باعث پیشرفت کار و تاب آوری مجریان خصوصاً در برابر فشار خارجی بود).
نهایتاً آنکه:
این شیوه بررسی و رد صلاحیتها، بزرگترین ضربه را به اصل جمهوری اسلامی، اصل نهاد
شورای نگهبان و اصل ولایت فقیه، به عنوان جایگاهی که این نهادها ذیل آن تعریف میشود و اعتماد مردم خواهد زد.
حسن روحانیها، احمدینژادها، جلیلیها، رییسیها و... میآیند و میروند، آنچه مهم است، حفظ اصل جمهوری اسلامی و جمهوریت نظام است.
و السلام علیکم و رحمت الله و برکاته
📻 شنیدن این برنامه از سایت رادیو جوان🆔 @nikkhah_ir