داستان بدن انسان ـ ترجمه نيک گرگين
استرس
استرس یک کارکرد سازگار کهن است، برای نجات شما از موقعیتهای خطرناک و فعال کردن ذخایر انرژی در زمان نیاز. اگر شیری در نزدیکی غرش کند، يا ماشینی به طرف شما بيايد، یا برای دویدن بروید، مغز شما به غدد فوق کلیوی (که در بالای کلیههایتان هستند) علامت میدهد تا مقدار کمی از هورمون کورتیزول ترشح کنند. کورتیزول باعث استرس شما نمیشود، بلکه زمانی که استرس دارید آزاد میشود.
کورتیزول در میان بسیاری از عملکردهایش، انرژی مورد نیاز و فوری را به شما میدهد: باعث میشود کبد و سلولهای چربی، به ویژه سلولهای چربی احشایی، گلوکز را در جریان خون آزاد کنند، ضربان قلب و فشار خون شما را افزایش میدهد و شما را هوشیارتر میکند و از خواب جلوگيری میکند. کورتیزول همچنین با وادار کردن شما به هوس خوردن غذاهای سرشار از انرژی، برای رهايی از استرس آماده میکند. در مجموع، کورتیزول یک هورمون ضروری است که به زنده ماندن شما کمک میکند.
استرس زمانی که از بین نرود، جنبۀ منفی و چاق کنندهای دارد. یکی از مشکلات استرس مزمن و طولانیمدت این است که سطح کورتیزول را برای مدت طولانی افزایش میدهد. کورتیزول زیاد، طی ساعتها، هفتهها و حتی ماهها، به دلایل زیادی مضر است، یکی از مهمترین آنها شيوع چاقی از طریق یک دور باطل است، که به شرح زیر عمل میکند: اول، کورتیزول باعث میشود نه تنها گلوکز ترشح کنید، بلکه هوس غذای پرکالری کنيد (به همین دلیل است که استرس باعث میشود شما مشتاق غذای خوشمزه باشید).
همانطور که میدانید، هر دو واکنش باعث افزایش سطح انسولین میشوند، که سپس ذخیرهسازی چربی را افزایش میدهد، بهویژه در چربی احشایی، که تقریباً چهار برابر بیشتر از چربی زیر جلدی به کورتیزول حساس است. بدتر از آن، سطوح بالای مداوم انسولین باعث میشود تا مغز از طريق يک هورمون مهم ديگر، به اسم لپتين، واکنش نشان دهد و مانع از آن شود تا سلولهای چربی علائم سيری ترشح کنند. در نتیجه، مغز تحت استرس فکر میکند که شما گرسنه هستید، بنابراین رفلکسهایی را فعال میکند تا شما را گرسنه کند، و به اين صورت به طور همزمان رفلکسهای ديگری را فعال میکند تا شما را کم تحرک کند.
در نهایت، تا زمانی که عوامل محیطی استرس باقی میمانند (شغل شما، فقر، رفت و آمد و غیره)، شما به ترشح بیش از حد کورتیزول ادامه میدهید، که سپس منجر به انسولین بیش از حد میشود، که سپس اشتها را تحريک میکند و فعالیت را کاهش میدهد. دور باطل دیگر، محرومیت از خواب است که گاهی به دلیل افزایش سطح استرس ايجاد میشود. در نتیجۀ کورتیزول زيادی ترشح میشود، که در ادامه باز هم افزايش میيابد. خواب ناکافی همچنین باعث افزایش سطح هورمون دیگری به نام گرلین میشود.
این «هورمون گرسنگی» توسط معده و لوزالمعده تولید میشود و اشتها را تحریک میکند. مطالعات متعدد نشان میدهند که افرادی که کمتر میخوابند سطح گرلین بالاتر، و احتمال اضافه وزن بیشتری دارند.41 ظاهراً تاریخ تکامل ما به خوبی ما را برای مقابله با استرس بیامان و بیپایان و محرومیت از خواب سازگار نکرده است.
مازاد انرژی مزمن طی سالها به چاقی، بهویژه چاقی احشایی و مقاومت به انسولین میانجامد.
. . .