پروای دیگری و آینده ایران
✍️ مرتضی کریمی، دکترای انسانشناسی
مهمترین ویژگی نیروی اجتماعی و سیاسی احتمالی جایگزین، لیبرال، چپ یا راست بودن آن نیست. این است که این نیرو چقدر مراقبت از دیگری و «پروای دیگری» داشته باشد. چطور، همین حالا، با مخالفانش برخورد میکند و به آنها حق حیات فردی و جمعی و سیاسی میدهد.
این مسأله برای من در درجه سوم، مسأله ای سیاسی و اجتماعی است، دوم، مسألهای اخلاقی و در رتبه اول و از همه مهمتر مسألهای هستیشناختی است.
در سطح سیاسی (که مهم اما اولویت سوم است)، هر یک از نیروهای متکثر در میدان اجتماعی نگران حقانیت موجودیت فعلی خود و حق به رسمیت شناختهشدن در نقشه آینده ایران هستند. از نیروهای مذهبی طرفدار حکومت بگیرید تا سلطنتطلبانی که توسط همین نیرو کنار گذاشته شدهاند، نگرانند که نیرویی که قدرت را در دست میگیرد با آنها چه برخوردی خواهد داشت و رفتار کنونی آنها و بنابراین میزان همکاری آنها برای ساخت آینده، بسیار متأثر از این نگرانی است.
در سطح اخلاقی، نحوه برخورد هر نیرویی با مخالفانش از همین حالا، ملاکی است برای راستی آزمایی مدعای آنها برای تصاحب «قدرت» که ممکن است «خدمت» (به مستضعفین، خون آریایی، کارگران، زنان...) نامگذاری شود. این مسأله فقط در مورد مخالفان کنونی آنها صدق نمیکند. حتی طرفداران این نیروها باید بدانند که پس از واگذاری قدرت، هر نیرویی خواسته یا ناخواسته شروع به غیر و دیگریتراشی مضاعف میکند.
اما از همه مهمتر چیزی است که امانوئل لویناس آن را «هستیشناسی قدرت» میخواند. اینکه تعریف «خود» بر مبنای نفی دیگری (غیرسازی، نفی حقوق انسانی او، تبدیل کردن او به ضد من یا دش+من)، منجر به هستی شناسیای تمامیتخواه و خودشیفته میشود که به مرور به ناشنوایی (تو بخوان دیکتاتوری) مطلق میانجامد. چنین نظامی نه فقط از نظر سیاسی و منافع ملی، که از منظر اخلاقی و انسانی مضر است.
ما نیاز به شکل گیری نیرویی متشکل از تمام جریانات سیاسی و اجتماعی در یک فرایند دموکرات (یعنی برآمده از انتخاب مردم و قابل تغییر با انتخاب مردم) داریم که حق حیات برای هر نوع اندیشه و اعتقادی در چهارچوب قانون قائل باشد.
ما گریزی جز حرکت به سمت یک جریان دموکراتیک مبتنی بر شنوایی اجتماعی و دوری از نفرت پراکنی نداریم. در غیر این صورت، آینده از آن ما نیست. حاکمیتی که برقآسا و بر مبنای خشونت شکل گرفته باشد، چیزی جز تکرار خونبار و خفقانآور تاریخ صد سال اخیر نیست. پرسشی که پیش هر مدعی قدرتی مینهیم، باید این باشد: تو با مخالفانت چه میکنی؟ و پاسخ این را در رفتار خودش و طرفدارانش، حالا، نه در آینده فرضی، ببینیم.
@mortezakarimi77
.
.