♦️هجرت از دارالکفر یا هجرت از دارالظلم؟ ✍چکیده سخنرانی در همایش مهاجرت نخبگان 🔹با اشاره به دو نکته بحث خودم را در پاسخ به یک سوال مطرح می‌کنم: اول آنکه: هجرت یک حکم ریشه دار و اساسی در معارف اسلامی است و آیات متعددی وجود دارد که بر آن تأکید و تشویق دارد. دوم آنکه: هجرت در جایگاه قرآنی آن، بر همان حکم سابق خود باقی است و هجرتی که دیروز واجب بوده امروز هم واجب است. امیرالمؤمنین(ع) در نهج البلاغه فرمود: «و الهجرة قائمة علی حدها الاول»(خطبه ۱۸۷) حال باید پرسید آن هجرت اول در چه حوزه ای مطرح بوده که همچنان به قوت باقی است؟ ▪️دیدگاه اول در نگاه برخی ظاهرگرایان، هجرت، از "دارالکفر" به "دارالاسلام" مطلوب است و مسلمان باید سرزمین کفر را رها کرده و به سرزمین اسلامی مهاجرت کند. در نزد این گروه، اینکه در سرزمین اسلامی مثلا چه نظام فاسدی حاکمیت دارد و مسلمانان چه ظلمی تحمل می‌کنند، مهم نیست و آنچه مهم است این است که چون جامعه اسلامی است، پس باید عضویت در آن را حفظ کرد. چه اینکه در این دیدگاه مهم نیست که در سرزمین کفر، مسلمانان مثلا از آزادی‌هایی برخوردارند و حقوقشان رعایت می‌شود، بلکه مهم این است که چون جامعه اسلامی نیست نباید به عضویت آن در آمد.   ▪️دیدگاه دوم: هر چند حضور در میان مسلمانان و حفظ پیوندهای ایمانی و اسلامی با ارزش است ولی این بدان معنا نیست که مسلمانان برای صیانت از آن، هر گونه ظلمی را تحمل کنند. آنان در شرایطی که نمی‌توانند حضور موثری برای تغییر شرایط داشته باشند، باید "دارالظلم" را - هر چند بظاهر دارالاسلام باشد - ترک گویند و به "دارالحریه" - هر چند دارالکفر باشد - در آیند تا بتوانند به وظایف اسلامی و انسانی خویش پای بند بمانند. 🔹منابع اسلامی، دیدگاه دوم را تایید می‌کند و دلالت دارد که اگر ماندن در دارالکفر مجازات الهی دارد، از آن روست که انسان را به استضعاف می‌کشاند و دست و پای او را برای حرکت در مسیر حق می‌بندد: «قالوا کنا مستضعفین فی الارض قالوا الم تکن ارض الله واسعه فتهاجروا فیها»(سوره نساء آیه ۹۷) و خداوند اجازه نداده که انسان حتی در شرایط سلطه جباران و استضعاف تحمیلی، از حق گویی و حق پویی عدول کند، او اگر نمی‌تواند این بازی را بهم بزند باید صحنه را ترک کند. به تعبیر علامه طباطبایی، از جامعه کفر باید گریخت چون سخن از حق نمی‌توان گفت: «... من تسبب الی الانحصار فی مجتمع الکفر فلم یستطع التفوه بکلمه الحق»(المیزان ج۱۳. ص۲۶۲) 🔹به همین جهت است که متفکرانی مانند شهید آیت الله بهشتی بجای هجرت به دار الاسلام از هجرت به دار الحریه تعبیر کرده اند(تقیه، ص ۲۰۶). ایشان هجرت گروهی از مسلمانان به حبشه، به دستور پیامبر را بر همین اساس تفسیر می‌کند و می‌گوید این هجرت برای استمداد از امپراطور حبشه نبود، بلکه پیامبر آنان را به نزد امپراطوری آزاد منش فرستاد تا آرام تر زندگی کنند و بتوانند دین خود را حفظ کنند. هجرت آنان از کانون اسلام آن روز یعنی مکه به سرزمین نصرانی مذهب حبشه بود! (محیط پیدایش اسلام ص۱۶۸) 🔻پس بجای بحث از خوب و بد بودن مهاجرت، باید درباره زمینه های آن بحث کرد و با برون رفت از توهم حق انگاری مطلق خویش، فضای عدالت و کرامت برای انسان‌ها فراهم آورد. @mohammadsorooshmahallati