پرسپکتیویسم- محمد رهبری

⭕️ نشست رونمایی از کتاب «توئیتری‌شدنِ سیاست» برگزار می‌شود

🔹نشست رونمایی از کتابِ «توئیتری‌شدنِ سیاست» توسط نشر اگر با همکاری پلتفرم اجتماعی کارزار، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، خانه اندیشمندان علوم انسانی، برگزار می‌شود.

با حضور:
🔻دکتر محمدجواد ظریف
🔻دکتر هادی خانیکی
🔻دکتر محمد فاضلی
🔻دکتر محمد رهبری (نویسنده‌ی کتاب)

📍 مکان: خیابان نجات‌اللهی (ویلا)، نبش ورشو،
خانه‌ی اندیشمندان علوم انسانی، سالن فردوسی

📅 زمان: دوشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۷

🔹حضور برای عموم آزاد و رایگان است.

❇️کانال تحلیل شبکه‌های اجتماعی مجازی
📲 @socialMediaAnalysis

⭕️کتاب توئیتری‌شدنِ سیاست منتشر شد

🔻کتاب جدیدم با عنوان «توئیتری‌شدنِ سیاست»، بالاخره بعد از رفت‌وبرگشت‌های فراوان منتشر شد. این کتاب با ترکیب نظریات مربوط به شبکه‌های اجتماعی و داده‌های توئیتر فارسی، منبع غنی برای مطالعه نظریات شبکه‌های اجتماعی به زبان فارسی است و اطلاعات مفیدی از اثرات توییتر بر جامعه و سیاست در ایران بدست می‌دهد.

🔻رسانه‌های اجتماعی مانند توئیتر، بر روند جامعه‌پذیری نسل جدید و بر نوع کنشگری فعالان مدنی و سیاسی تأثیر به‌سزایی گذاشته است. با این‌حال، تاکنون مطالعه منسجمی راجع به این موضوع در جامعه ایران انجام نشده است. خوشحالم که با خلق این اثر، این تحول و تغییر در ایران و جهان را به‌زبان فارسی مورد مطالعه قرار دادم.

🔻اگر به حوزه علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، ارتباطات، علوم اجتماعی محاسباتی، کلان‌داده‌ها و نسبت میان فناوری، سیاست و جامعه علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم این کتاب را که از فردا در کتاب‌فروشی‌ها در دسترس است، مطالعه کنید.

🔻این کتاب که برآمده از رساله دکتری‌ام بود، توسط انتشارات «اگر» و با مقدمه دکتر خانیکی منتشر شده است. از اساتید عزیزم دکتر ابوالفضل دلاوری، دکتر هادی خانیکی و دکتر حمیدرضا رحمانی‌زاده دهکردی که در زمان انجام رساله دکتری، با راهنمایی‌ها و مشاوره‌های خود به خلق بهتر این اثر کمک کردند، تشکر می‌کنم.

🔻متن پشت جلد کتاب که در تصویر آمده است، تصویر خوبی از این کتاب بدست می‌دهد.

🔻نشست رونمایی از این کتاب در روز دوشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۱۷ در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار خواهد شد.

@MohammadRahbari

⭕️فیلترینگ و سرعت کند اینترنت، بر افزایش ناامیدی و خشم اثر می‌گذارد

هفته گذشته در روز جهانی اینترنت، در باب تاثیر اینترنت بر روان مردم و تشدید خشم و ناامیدی نکاتی را مطرح کردم. فیلترینگ و سرعت پایین اینترنت از جمله مهم‌ترین دغدغه‌های مردم است.

در باب اثرات منفی فیلترینگ بارها و بارها کارشناسان مختلف صحبت کرده‌اند. امروز رئیس‌جمهور هم ادامه فیلترینگ را غیر قابل قبول خوانده است. اثرات اجتماعی و حتی روانی این سیاست غلط تا جایی آشکار شده که کمتر کسی مدافع آن است. امیدوارم بالاخره شاهد خبرهای خوب در این حوزه باشیم.

@MohammadRahbari

⭕️توقف مازوت‌‏سوزی و قطع برق ناشی از آن به روایت داده‌ها: نارضایتی در چه گروهی از همه بیشتر بوده است؟
✍🏻محمد رهبری |منتشر شده در روزنامه هم‌میهن

🔻دستور رئیس‌جمهور مبنی بر توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کرج، اصفهان و مرکزی در روزهای اخیر، یکی از موضوعات محل بحث در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی و کارشناسان این حوزه بوده است. این امر منجر به کاهش فعالیت این نیروگاه‌ها و در نتیجه تولید برق کمتر و خاموشی بیشتر می‌شود؛ امری که سخنگوی دولت آن را «خاموشی منظم جایگزین تولید سم برای عمومی شهروندان» توصیف کرده است.

🔻همین امر منجر به افزایش جست‌وجوها راجع به «برق» شده است؛ داده‌های گوگل ترندز نشان می‌دهد که از روز شنبه ۱۹ آبان‌ماه، جست‌وجو راجع به «برق» در گوگل افزایش یافته و حوالی ساعت ۱۱:۳۰ دقیقه روز یکشنبه ۲۰ آبان‌ماه، یعنی حدوداً زمانی که اعلام شد جدول خاموشی مناطق مختلف اعلام شده است، به اوج خود رسید. این جست‌وجوها تا زمان تنظیم این گزارش همچنان ادامه دارد اما پرسش اینجاست که کدام گروه بیشترین دغدغه را راجع به قطعی برق داشته است؟

🔻داده‌ها نشان می‌دهد که بیشترین جست‌وجو با کلیدواژه برق در ۲۴ ساعت منتهی به نگارش این یادداشت، در استان‌های تهران، قزوین و کرمانشاه بوده است. این در حالی است که مازوت نیروگاه‌های اصفهان، مرکزی و کرج (استان البرز) قطع شده است. بر اساس این داده‌ها، ساکنان استان البرز ششمین استانی بوده‌اند که بیشترین جست‌وجو راجع به برق را داشته و ساکنان استان‌های اصفهان و مرکزی به ترتیب رتبه‌های دوازدهم و چهاردهم را داشته‌اند. ساکنان استان‌های چهارمحال و بختیاری، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد نیز کمترین میزان جست‌وجو راجع به این موضوع را داشته‌اند.

🔻هرچند به‌دلیل کاهش مصرف مازوت در سه نیروگاه مذکور و برای کنترل فشار، جدول خاموشی برای استان‌های مختلف کشور اعلام شده است، اما در شرایطی که سه نیروگاه اصفهان، مرکزی و البرز بیش از همه متأثر از این امر هستند، مردم استان‌های تهران و قزوین راجع به این موضوع جست‌وجو کرده‌اند.

🔻این‌طور به‌نظر می‌رسد که در قیاس با سایر استان‌ها، ساکنان استان‌های تهران و قزوین، بیشتر دغدغه و نگرانی قطعی برق خود را دارند. اگر «فرض» کنیم که جست‌وجوی بیشتر راجع به مصرف برق و ساعات خاموشی با میزان نارضایتی در این رابطه ارتباط دارد، این داده‌ها نشان می‌دهد توقف مازوت‌سوزی و به‌دنبال آن قطعی برق احتمالاً منجر به سطحی از نارضایتی در طبقه متوسط شهری خواهد شود.

🔻از سوی دیگر اما، جست‌وجوی کمتر این مسئله در استان‌های مرکزی و اصفهان که مستقیماً درگیر مصرف مازوت هستند نشان می‌دهد که در استان‌هایی که با آلودگی ناشی از مازوت مستقیماً روبه‌رو هستند، احتمالاً نارضایتی کمتری نسبت به این موضوع وجود دارد.

🔻بررسی استان‌هاییکه کمترین میزان جست‌وجو راجع به «برق» و «ساعات خاموشی» را داشته‌اند این ادعا را تقویت می‌کند که طبقه متوسط شهری که کمتر با آلایندگی مازوت درگیر است، نارضایتی بیشتری دارد. بر این اساس، علاوه بر استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد، استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خراسانی جنوبی و خراسان شمالی نیز در زمره استان‌هایی هستند که کمترین میزان جست‌وجو راجع به این موضوع را داشته‌اند.

🔻بنابراین به‌نظر می‌رسد که قطعی برق، بیش از همه بر رضایت و نارضایتی طبقه متوسط شهری در مناطق نسبتاً برخوردار (مثل تهران) اثر گذاشته است و طبقه متوسط شهری در مناطق دیگری که مستقیماً با آلایندگی ناشی از سوخت مازوت روبه‌رو هستند (مثل اصفهان) احتمالاً نارضایتی کمتری دارد. البته این داده‌ها نیازمند پیمایش‌های تکمیلی است و نباید از آن‌ها نتیجه قطعی گرفت؛ با این حال تصویر اولیه به‌دست‌آمده از آن به‌خوبی نشان می‌دهد بیشترین نارضایتی راجع به قطع مازوت‌سوزی و قطع برق در کدام مناطق است.

@MohammadRahbari

⭕️پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا و درس‌های برای سیاست و جامعه در ایران
✍🏻محمد رهبری

🔻پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، یکی از موضوعاتی است که مورد توجه بسیاری از ایرانیان قرار گرفت. نتیجه این انتخابات بر اقتصاد و سیاست در سرتاسر جهان و از جمله ایران اثرگذار است. در کنار اثراتی که این انتخابات دارد، می‌توان از انتخابات آمریکا درس‌هایی برای سیاست در ایران گرفت که برخی از آن‌ها عبارتند از:

۱- تضمینی برای دو دوره‌ای شدن نیست: دونالد ترامپ در حالی در انتخابات پیروز انتخابات شد که دولت در ۴ سال گذشته در اختیار دموکرات‌ها بود؛ با این حال دموکرات‌ها نتوانستند برای دومین انتخابات متوالی پیروز انتخابات شوند و دو دوره متوالی قدرت را در دست بگیرند. مشابه همین اتفاق در سال ۲۰۲۰ نیز افتاده بود، زمانی که ترامپ فقط برای یک دوره توانست قدرت را در دست نگه دارد.

🔻اکنون دو انتخابات متوالی است که حزب حاکم قدرت را واگذار می‌کند؛ امری که با انتخابات‌های پیش از آن روندی کاملا متفاوت را نشان می‌دهد. در ایران نیز، جریانی که دولت را در اختیار داشت نتوانست برای دومین دوره متوالی پیروز انتخابات باشد و قدرت را به مسعود پزشکیان که از جریان رقیب بود، واگذار کرد. بنظر می‌رسد برخلاف سه دهه گذشته که برنده انتخابات می‌توانست قدرت را برای دور دوم انتخابات نیز در دستان خود نگه دارد، حالا دیگر تضمینی برای دو دوره‌ای شدن نیست و این روند در آمریکا و ایران مشاهده می‌شود.

۲- اتحادها و ائتلاف‌ها دائمی نیست: در آمریکا بطور سنتی، مسلمانان و عرب‌زبان‌ها، هیسپانیک‌ها و رنگین‌پوستان و زنان به دموکرات‌ها گرایش داشته‌اند. اما حالا در این انتخابات، دو گروه اول یعنی مسلمانان و عرب‌زبان‌ها از یک سو و هیسپانیک‌ها نسبتا از نامزد دموکرات رویگردان شده‌اند و یا به رقیب او رأی دادند و یا اصلا رأی ندادند. حتی حمایت زنان از کاملا هریس آنچنان فاصله محسوسی از ترامپ نداشت. مهم‌ترین دلیل شکست کاملا هریس نیز به از دست دادن همین حمایت‌های سنتی باز می‌گردد.

🔻بنظر می‌رسد اساسا دوره ائتلاف‌های ایدئولوژیک و پایدار گذشته است. اکنون گروه‌های اجتماعی مختلف بر اساس ارزیابی که از وضعیت موجود دارند، تصمیم می‌گیرند که به چه جریان و گروهی رأی بدهند و یا ندهند و دیگر رأیشان برای یک جریان سیاسی خاص تضمین شده نیست. امری که در انتخابات ایران نیز دیده می‌شود و نیروهایی که به‌صورت سنتی از یک جریان سیاسی خاص حمایت می‌کردند، دیگر لزوما حامی آن جریان نیستند.

۳- اولیگارشی حزبی لزوما تصمیم درست نمی‌گیرد: انتخاب کاملا هریس به‌عنوان نامزد حزب دموکرات از همان ابتدا با شک و تردیدهای زیادی همراه بود و افراد زیادی بودند که معتقد بودند که هریس گزینه مناسبی برای رقابت با ترامپ نیست. با این‌حال، اولیگارشی دموکرات‌ها با تمام توان و قدرت از کاملا هریس حمایت کرد. حالا مشخص شده است که دموکرات‌ها در انتخاب کاملا هریس اشتباه کرده‌اند و آن‌ها تصمیمی گرفتند که مجموعه حزب را متضرر کرد.

🔻مشابه این تصمیم‌های اشتباه توسط اولیگارشی حاکم بر جریانات سیاسی در ایران نیز به‌وفور دیده می‌شود. بارها شده است که نیروهای قدیمی که در رأس جریانات سیاسی قرار دارند، نتوانسته‌اند همگام با تحولات اجتماعی و سیاسی خود را به‌روز کنند و تصمیمات اشتباه گرفته‌اند؛ امری که در سال‌های اخیر بیشتر دیده می‌شود.

۴- گفتمان‌های جدید جایگزین گفتمان‌های قدیمی و غالب را گرفته‌اند: ترامپ نماد عبور از گفتمان دو حزبی در آمریکاست؛ او عملا گفتمان سنتی حاکم بر حزب جمهوری‌خواه را تغییر داده و حالا پس از ۸ سال، مؤلفه‌های گفتمانی جدیدی را بر این حزب حاکم کرده است. برخی از تحلیلگران معتقدند که یکی از دلایل شکست دموکرات‌ها نیز همین است که گفتمان خود را با توجه به تحولات اجتماعی و سیاسی به‌روز نکرده‌اند.

🔻در ایران نیز گفتمان سنتی که به مدت دو دهه توسط دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا نمایندگی می‌شد، دیگر چندان بر جامعه غلبه ندارند. حالا دیدگاه‌های متکثر و پراکنده‌ای جای آن دو دیدگاه غالب را گرفته‌اند و مجموعه‌ای از ایده‌های متکثر و متفاوت در جامعه توسط گروه‌های کوچک‌تر نمایندگی می‌شود. به‌دنبال تحولات اجتماعی و شرایط جدید اقتصادی، گفتمان‌های قدیمی دیگر آن کشش و جذابیت را ندارند و جریان‌های سیاسی باید خودشان را با شرایط جدید، تطبیق دهند. دنیا در حال تغییر و پوست‌اندازی و جریانات و گروه‌هایی که این تغییر را فهم نکنند، حذف خواهند شد.

🔻می‌توان از انتخابات آمریکا درس‌های دیگری نیز گرفت. تحت تأثیر تحولات فناورانه، حالا بخشی از آنچه در سیاست ایران دیده می‌شود، فقط مختص به ایران نیست یک روند جهانی است که در سایر کشورها نیز مشاهده می‌شود. انتخابات‌هایی که در سایر کشورها برگزار می‌شود، فرصتی است که این روندهای جهانی را بهتر مطالعه کرد.

@MohammadRahbari

⭕️آیا جنگ غزه عامل تعیین‌کننده بر انتخابات آمریکا بود؟
✍🏻محمد رهبری

🔻از زمان آغاز جنگ غزه در هفتم اکتبر 2023 تاکنون، بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده بودند که این جنگ بر سرنوشت انتخابات آمریکا اثر زیادی خواهد داشت؛ تا جایی که حتی برخی معتقد بودند که نتانیاهو از عملیات حماس در هفت اکتبر اطلاع داشته و اجازه انجام این عملیات را داده تا به پیروزی ترامپ در آمریکا کمک کند.

🔻حالا اما با اعلام نتایج انتخابات در آمریکا، می‌توان این تحلیل‌ها را صحت‌سنجی کرد و به این پرسش پاسخ داد که جنگ غزه چقدر در نتیجه انتخابات آمریکا، و پیروزی دونالد ترامپ، مؤثر بوده است. برای پاسخ به این پرسش، باید ابتدا به این موضوع پرداخت که کدام ایالت‌های آمریکا بیشتر تحت تأثیر جنگ غزه بودند و رأی عرب‌زبانان/مسلمانان بیشتر در کدام نقاط منشأ اثر بود.

🔻تحلیلگرانی که معتقد بودند جنگ غزه بر سرنوشت انتخابات آمریکا اثر می‌گذارد، عمدتا بر تأثیر مسلمان و عرب‌زبانان در دو ایالت میشیگان و پنسیلوانیا تأکید داشتند و معتقد بودند نتیجه آرای آن دو ایالت، برنده انتخابات را مشخص خواهد کرد.

🔻حالا اما با اعلام نتایج انتخابات، مشخص شده است که حتی اگر کاملا هریس در میشیگان و پنسیلوانیا برنده می‌شد، باز هم رقابت نهایی در به ترامپ واگذار می‌کرد چرا که در سایر ایالت‌های چرخشی نظیر فلوریدا، جورجیا، نوادا و کارولینای شمالی، نتیجه را به ترامپ واگذار کرده بود؛ ایالت‌هایی که چندان متأثر از جنگ غزه نبودند.

🔻لذا به‌نظر می‌رسد که این تصور غلطی است که اگر جنگ غزه نبود، هریس پیروز انتخابات بود. نتایج این انتخابات نشان می‌دهد که رأی مسلمانان و عرب‌زبانان (و آن دسته از آمریکایی‌هایی که مخالف حمایت‌های نظامی دولت بایدن از اسرائیل بودند) آن‌قدری اثرگذار نبوده است که به‌شکلی «مؤثر» بر نتیجه انتخابات اثر گذار باشد و حتی اگر هریس در ایالت‌هایی که تحت تأثیر این جریانات بود پیروز می‌شد، باز هم رقابت نهایی را واگذار می‌کرد.

🔻البته این به این معنا نیست که جنگ غزه بر انتخابات آمریکا بی‌اثر بوده است؛ بلکه آن را باید یکی از چندین عاملی دید که بر انتخابات آمریکا اثرگذار بوده‌اند. بطور کلی عوامل متعدد و چه‌بسا مهم‌تری، بر نتیجه نهایی انتخابات آمریکا اثرگذار بوده و نباید آن را به یک موضوع تقلیل داد.

🔻در انتخابات سال ۲۰۲۰ در آمریکا هم اگر کرونا و شرایط بد اقتصادی ناشی از آن نبود، ترامپ پیروز انتخابات بود. واقعیت آن است که بنظر می‌رسد چیزی در جامعه آمریکا تغییر کرده که در انتخابات‌ها اثرش نمایان شده است. نتیجه انتخابات‌ها بیشتر متاثر از این تغییر در جامعه آمریکاست تا در تحولات سیاست خارجی. اما ما ساکنان ایران و خاورمیانه چون جامعه آمریکا را از دریچه خودمان می‌بینیم، دوست داریم همه چیز را هم طوری تفسیر کنیم که گویی ایران/خاورمیانه معادلات آنجا را تعیین می‌کند. حال آنکه بنظر می‌رسد چنین نیست.

🔻این که در جامعه آمریکا چه چیزی تغییر کرده است که منجر به تفوق گفتمانی ترامپیسم شده است، بحثی است که متخصصان این حوزه باید به آن پاسخ دهند. اما بخشی از این تحول، تحولی جهانی است که منجر به ناکارآمدی سیاست‌های پیشین و عبور از آن مناسبات شده است؛ ایدئولوژی‌های گذشته رنگ‌باخته و اتحادهای قدیمی لزوما مشکل‌گشا نیستند. تحولی که بی‌تردید فناوری نیز در شکل‌گیری آن مؤثر بوده است.

@MohammadRahbari

⭕️استفاده از اینترنت به مثابه یک حق اساسی

🔻اینترنت و شبکه‌های اجتماعی امروزه جزء جدایی ناپذیری از زندگی بشر شده‌اند و دیگر زندگی بدون آن غیر قابل تصور است. از پیدا کردن مسیر و آدرس گرفته، تا نگه‌داشتن اطلاعات ضروری، تا ارتباط با خانواده و دوستان و آشنایان، امروزه بدون دسترسی به اینترنت غیر قابل تصور است.

🔻در مورد اهمیت اینترنت در زندگی روزمره مثال‌های فراوانی می‌توان زد که نشان می‌دهد اینترنت جزء لاینفک زندگی بشر شده است و استفاده از آن را باید جزو حقوق اساسی هر انسانی در نظر گرفت؛ امری که مخاطراتی نیز برای بشر به‌دنبال داشته است.

🔻این بحثی است که در اسفند سال گذشته در جلسه رونمایی از کتاب «حقوق کاربران فضای مجازی» طرح کردم. این روزها که دوباره بحث اینترنت داغ شده، و عده‌ای در اعتراض به احتمال رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها تجمع کرده‌اند، فکر کردم بازنشر آن صحبت‌ها لازم و مفید باشد؛ واقعا عجیب است که یک‌جریان فکری-سیاسی تا چه اندازه از واقعیت اجتماعی دور است و در یک محیط حبابی زندگی می‌کند که این‌گونه به‌مخالف با فناوری‌هایی که زندگی بشر به آن وابسته شده، می‌پردازد.

@MohammadRahbari

سنوار -در دورانی که مبارزان تقدیس نمی‌شوند- با پرتاب تکه چوبی به سمت کوادکوپتری که از او فیلم می‌گرفت، تصویر خود را ساخت، تصویر مردی را که تا لحظه‌ی آخر جنگید، در حالی که تنها بود، نه در اعماق تونل‌ها بود و نه میان گروگان‌های اسرائیلی.

مبارزه انتخاب نیست. این آدم‌هایی که این روزها در گرماگرم مبارزه جان می‌دهند، اگر در شرایطی دیگر به دنیا آمده بودند، انتخابشان گذشتن از جان نبود.
این فیلم با واکنش‌های بسیار رو به رو شده است، من اما فکر می‌کنم اگر خانواده‌ی یحیی سنوار سرزمین از دست نداده بودند و اگر او در اردوگاه به دنیا نیامده بود و اگر ۲۰ سال در اسرائیل زندانی نشده بود، زندگی و مرگش چگونه بود؟

نگاه رسانه‌ای سیاسی، از افراد انسانیت‌زدایی می‌کند. با حذف حوادث و جزییات زندگی، آنان را در قالب‌های کلیشه‌ای قضاوت می‌کند و تصویرهای کلیشه‌ای از آن‌ها می‌سازد.

کارشناسان از نبوغ نظامی سنوار می‌گویند، اما در جایی خواندم که او در زندان رمانی به عبری نوشته و آثاری از عبری و انگلیسی به عربی ترجمه کرده است.
او اگر در شرایطی دیگر به دنیا آمده بود، نبوغش صرف چه کارهای دیگری می‌شد؟