🔍 بررسی شخصیت
#ابوبکر_شبلی3⃣
↪️ چنانچه قبلا اشاره شد،
#عقل_ستیزی در مکتب تصوف جایگاه خاصی دارد. گویی هرکس بی عقلتر و دارای شطحیات تندتر بوده، محبوبتر و مشهورتر بوده است. اما قرآن و اهل بیت علیهم السلام بر «
عقل و عاقلی» تأکید فراوان دارند و عاقلان مورد مدح ثقلین واقع شدهاند. البته عقلی که ثقلین بیان کرده است، با عقلی که فلاسفه و صوفیه بیان کردهاند، بسیار متفاوت است که فعلا به این مقوله ورود نمیکنیم. لذا بعنوان نمونه، یک روایت درباب تکریم و فضیلت عقل را بخوانید:
📝 عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُفَضّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِيّ ٍ ع قَالَ هَبَطَ جَبْرَئِيلُ عَلَى آدَمَ فَقَالَ يَا آدَمُ إِنّي أُمِرْتُ أَنْ أُخَيّرَكَ وَاحِدَةً مِنْ ثَلَاثٍ فَاخْتَرْهَا وَ دَعِ اثْنَتَيْنِ فَقَالَ لَهُ آدَمُ يَا جَبْرَئِيلُ وَ مَا الثّلَاثُ فَقَالَ الْعَقْلُ وَ الْحَيَاءُ وَ الدّينُ فَقَالَ آدَمُ إِنّي قَدِ اخْتَرْتُ الْعَقْلَ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ لِلْحَيَاءِ وَ الدّينِ انْصَرِفَا وَ دَعَاهُ فَقَالَا يَا جَبْرَئِيلُ إِنّا أُمِرْنَا أَنْ نَكُونَ مَعَ الْعَقْلِ حَيْثُ كَانَ قَالَ فَشَأْنَكُمَا وَ عَرَجَ.
✍🏻 اصبغ بن نباته از امیرالمؤمنین عليه السلام روايت مىكند كه جبرئيل بر آدم نازل شد و گفت: اى آدم من مأمور شدهام كه ترا در انتخاب يكى از سه چيز مخير سازم، پس يكى را برگزين و دو تا را واگذار. آدم گفت چيست آن سه چيز⁉️ گفت: عقل و حياء و دين. آدم گفت عقل را برگزيدم. جبرئيل به حياء و دين گفت شما باز گرديد و او را واگذاريد. آن دو گفتند: اى جبرئيل ما مأموريم هر جا كه عقل باشد با او باشيم. گفت خود دانيد و بالا رفت.📚الکافی، جلد ۱، کتاب عقل و جهل، حدیث ۲
❌ اما مایه تأسف است که صوفیان بر عقلستیزی اشتیاق و تأکید داشتهاند. مثلا شبلی از اینکه عُقلاء وی را مذمت و از وی دوری میکردهاند، بسیار ابراز خوشحالی میکرده است. گویی برای او افتخار و امتیاز محسوب میشده است. به این حکایت توجه نمایید:
«
یکبار وقتی شبلی بخاطر رفتار شوریده حالی اش، در دیوانه خانه بود، دوستان به دیدنش رفتند. گفت شما کیستید؟ گفتند دوستان تو. سنگ برداشت به آنان پرتاب کرد. آنان گریختند. شبلی گفت: ای دروغگویان اگر دوست من بودید بخاطر ترس از سنگ، از من فرار نمیکردید. وی بارها میگفت: در چشم شما من دیوانهام و شما عاقل. ایکاش بر دیوانگی من و عقل شما افزوده شود. زیرا من با دیوانگیام هرروز به خدا نزدیکتر میشوم و شما با عقل خود از او دورتر». سپس دکتر زرین کوب ذیل این مطلب میگوید: او میخواست به همگان بفهماند که آنچه سالک را بحق نزدیک میکند، رهایی از عقل و استدلال جویی است.
❗📚 جستجو در تصوف ایران، زرین کوب، ١ _ ١۵۶
🔸همانگونه که مشاهده شد، صوفیه بر عقل ستیزی تاکید و تصریح دارند و آن را از ارکان رسیدن بحق میدانند. حتی در برخی عرفای معاصر نیز شبیه به این مطالب غیر عقلی دیده شده است. مثل «
وارونه لباس پوشیدن و طعنه به افراد بخاطر فرار از زیر آوار» که در جای خود به آن میپردازیم.
ادامه دارد....
➥
@moaveniyan_ir| استاد معاونیان