☰ 🔲 ساختواژه | خداداد، بشقاب‌پرنده ▪️بنا به تعاریف سنتی، واژهٔ مرکب فعلی (موسوم به مرکب ثانویه) آن است که در ساختارش عنصر فعل حضور دارد؛ در مقابل، مرکب ریشه‌ای (موسوم به مرکب اولیه) در ساختار صرفی خود فعل ندارد: ✔️ فعلی: آب‌گرم‌کن، زربافت، اعیان‌نشین، درس‌خوانده ✔️ ریشه‌ای: کاغذدیواری، بزرگراه، ددمنش، کاهگل ▪️با توجه به اینکه برخی از زبان‌ها، از جمله فارسی، دارای محمول مرکب‌اند و گاه با حذف جزء فعلی این محمول‌ها، واژه‌های مرکب را با جزء غیرفعلی محمول مرکب و یک وابسته می‌سازند، دقیق‌تر این است که واژه‌های مرکب فعلی را آنهایی بدانیم که در ساختواژهٔ خود ساختار موضوعی دارند؛ یعنی ترکیب‌هایی که از محمول و وابسته‌اش (ادات یا موضوع) ساخته می‌شوند: ✔️ فعلی: خداباور، میهن‌دوست، جان‌نثار، تیزپرواز ✔️ ریشه‌ای: گریزپا، نوشت‌افزار، بزن‌بزن، شناسنامه ▪️در هیچ‌کدام از مرکب‌های فعلی بالا، عنصر فعل حضور ندارد و در مقابل، همهٔ مرکب‌های ریشه‌ای بالا که فاقد ساختار موضوعی‌اند، در ساختواژهٔ خود ریشهٔ فعل دارند. در تقابل دو ترکیب «خداداد» و «بشقاب‌پرنده» نیز اولی مرکب فعلی و دومی مرکب ریشه‌ای است: (۱). در ترکیب «خداداد»، جزء «داد» (داده) که هسته است، محمول ترکیب به‌شمار می‌رود و اسم «خدا» در جایگاه موضوع بیرونی به آن ملحق شده است. به‌همین ترتیب، «خداباور» هم که فاقد عنصر فعل است، در طبقهٔ مرکب‌های فعلی قرار دارد و «خدا» در نقش موضوع درونیِ «باور» (داشتن) ادغام شده است. (۲). در عبارت «بشقابِ پرنده»، اسم «بشقاب» هسته است و صفت «پرنده» با افزوده شدن به آن، گروه نحوی «بشقاب‌ِ پرنده» را ساخته است. سپس این دو جزء دستخوش ادغام صرفی (پسانحوی) شده‌اند و گروه اسمی را به واژهٔ مرکب «بشقاب‌پرنده» تبدیل کرده‌اند. به دلیل حضور ریشهٔ فعلی «پر» (پریدن)، این ترکیب را نمی‌توان در طبقهٔ مرکب‌های فعلی قرار داد. ▪️عبارت «رانندهٔ تاکسی» یک گروه اسمی است. واژه‌های مرکب «راننده‌تاکسی» و «تاکسی‌ران» در کدام طبقه از انواع ترکیب جای می‌گیرند؟ واژهٔ انگلیسی «taxi driver» چطور؟ ▫️Verbal compound ▫️Root compound @Linguistics_UT @MorphoSyntax