⁉️رشد، پیشرفت و توسعه سه واژه رشد (Growth)، پیشرفت (Progress) و توسعه (Development) در سه معنای مختلفی به‌کار برده می‌شوند و حال این‌که ما در بسیاری اوقات آن‌ها را جابه‌جا به کار می‌بریم. رشد، تکثیر وضع موجود است. به‌عنوان مثال ایران‌خودرو امسال ۱۰۰ هزار خودرو تولید کرده است و سال دیگر ۲۰۰ هزار خودرو با همان وضعیت تولید می‌کند یا افزایش تعداد جاده‌ها، فرودگاه‌ها، سدها نشانه رشد است. پیشرفت اما در مرحله بالاتری از رشد و به‌معنای این است که وضع موجود را با کیفیت مادی یا فن‌آوری بهتری تکثیر کنیم یا ارتقاء دهیم. به‌طور مثال ایران‌خودرو در سال آینده خودروهای مدل بالاتری را با کیفیت و فن‌آوری بهتر تولید می‌کند. یا این‌که سدها با فرآیند متفاوت و کیفیت بهینه‌تری ساخته شود. یا این‌که فولاد مبارکه تولید فولاد را به‌جای روش کوره بلند با روش قوس الکتریکی تولید کند. این‌ها نمونه‌هایی از مصادیق پیشرفت هستند. ما بعد از انقلاب شاهد رشد و پیشرفت زیادی بودیم، حتی در برخی حوزه‌ها بیش از حد رشد و گاهی پیشرفت داشته‌ایم. اما واژه سوم یعنی توسعه برخلاف دو مفهوم قبلی، به‌معنای تحول کیفی در پدیده موجود است. توسعه به‌معنای تغییر در خلق‌وخوی فردی و الگوهای رفتاری، اجتماعی و حتی ماهیت پدیده‌هاست. به‌طور مثال اگر عضلات را قوی کنیم و افزایش دهیم با پدیده رشد روبه‌رو هستیم. اگر با این عضلات بتوانیم کارهای حرفه‌ای ورزشی مثل ژیمناستیک انجام بدهیم با پدیده پیشرفت همراه بوده‌ایم اما اگر از لحاظ رفتارها و خلق‌وخوها انسان متفاوت دیگری شدیم، توسعه یافته‌ایم. در توسعه، جامعه جان‌دارترمی‌شود. در جامعه توسعه یافته، حساسیت‌ها و توجهات بیشتر است و جامعه نسبت به هر رفتاری واکنش نشان می‌دهد. به‌همین دلیل است که در جوامع توسعه یافته، جامعه زنده و پویاست و به‌نوعی روح پیدا می‌کند. زمانی که توسعه روی می‌دهد ابعاد کمی پیشرفت و رشد در روح متجلی می‌شود و کیفیت تحول، مدنظر قرار می‌گیرد. در واقع، از منظر دیگری، توسعه دارای دو بعد است: - بعد اقتصادی و مادی توسعه تولید رفاه می‌کند و رفاه زمانی است که ما می‌توانیم خود را از فشارها و تصادف‌های طبیعی و غیرطبیعی مصون کنیم. در این بعد توسعه، ما نیازمند سرمایه اقتصادی هستیم. سرمایه اقتصادی هم نیروی انسانی می‌خواهد و نیروی انسانی هم در دانشگاه تربیت می‌شود. بنابراین احساس نیازبه نیروی فنی شکل می‌گیرد. بعد اقتصادی به دنبال رفاه است و فرآیندی که طی می‌شود، رشد و پیشرفت است. - بعد فرهنگی و رفتاری زمانی شما تمامی ابزارها و امکانات اقتصادی و رفاهی را در اختیار دارید اما از وضعیت جامعه‌تان احساس ناراحتی و کلافگی می‌کنید، آرام و قرار ندارید و نسبت به رفتارهای پیرامونی خود احساس انزجار می‌کنید. با وجود این‌که رفاه دارید اما احساس رضایت نمی‌کنید. مثلا ما در خودرویی مدرن با رفاه کامل نشسته‌ایم اما به‌علت بی‌نظمی و بی‌قانونی، از رانندگی در این شهر رضایت نداریم. در واقع فرزندان ما به‌دلیل عدم احساس رضایت است که مهاجرت می‌کنند و با پدیده فرار مغزها مواجه می‌شویم. ما به‌طور نسبی رفاه داریم اما رضایت همان چیزی است که ما نمی‌توانیم تولید کنیم و به واقع رضایت نتیجه همان بعد دوم توسعه یعنی بعد فرهنگی رفتاری است. زمانی که بعد دوم توسعه رخ نمی‌دهد، روابط و رفتارهای ما تیز و برنده و پرهزینه می‌شود. در جوامع توسعه نیافته، شما اگر چه ابزارهای پیشرفت را در اختیار دارید اما رفتارهای‌تان تیز و همراه با خشونت است. بنابراین در این مفهوم، توسعه به‌معنای صیقل‌دادن تیزی‌های اجتماعی است. جامعه‌ای که توانایی این را داشته باشد که تیزی‌ها را صیقل دهد، مناسباتش توسعه می‌یابد. بعد فرهنگی و رفتاری توسعه، تیزی‌های رفتار ما را صیقل می‌دهد و مناسبات اجتماعی ما را کم هزینه‌تر می‌کند و در نتیجه صیقل‌خوردن تیزی‌ها، رضایت شکل می‌گیرد. ✍دکتر محسن رنانی «خانه تسنیم دامغان» @khane_tasnim http://www.upsara.com/images/z700920_.jpg