وضعیتِ اهلِ ذمه در زمانِ خلیفه عمر بن خطاب(شماره ۱)
در زمانِ فتوحاتِ عمر، خلیفهی دوم(۱۳_۲۳ ه.ق/۶۳۴_۶۴۴ م.)، بیتالمقدس در سالِ پانزدهمِ هجریِ قمری فتح شد و خلیفه با بطریقِ بیتالمقدس به نامِ سوفرونیوس معاهدهای منعقد کرد. دربارهی شرایطِ عهدنامه نظرات مختلف است.
بنابر آیهی ۲۹ سورهی توبه دربارهی پرداختِ جزیه از سوی اهل ذمه و نیز طبقِ سنتِ نبوی در اینباره، عمر بن خطاب نیز بر اقلیتهای دینیِ ساکن در سرزمینهای فتح شده جزیه مقرر کرد. بنابر حکمی اجتهادی بر زمینهای کشاورزی نیز خراج وضع شد و مالکیتِ آن در اختیارِ دولتِ اسلامی قرار گرفت.(۱)مقدارِ جزیه برای طبقاتِ مختلفِ جامعه، مرفه و ضعیف، یکسان نبود. همچنین زنان، کودکان، راهبان، بندگان، مجانین، افرادِ سالخورده و بیمارانِ از کار افتاده از پرداختِ جزیه معاف بودند. در دورههای مختلف، اجرای این قانون با توجه به شرایطِ گوناگونِ اجتماعی و اقتصادی و سیاسی معلق میماند. خلیفهی دوم، مالیات را به سه دسته تقسیم کرد: پرداختِ زکات برای مسلمانان، پرداختِ جزیه و خراج برای غیرِمسلمانان. اما به زودی بسیاری از پیروانِ ادیانِ دیگر به اسلام گرویدند، پس میانِ مسلمانانِ عرب و مسلمانانِ غیرِعرب تفاوت قائل شدند و مسلمانانِ غیرِعرب ملزم به پرداختِ خراج شدند.
به این ترتیب پرداختکنندگانِ مالیات بر سه دستهی متفاوت بودند. مسلمانانِ عرب، مسلمانانِ غیرِعرب و غیرِمسلمانان. به فرمانِ خلیفهی دوم، از مردمانِ قسمتِ غربیِ ایران جزیه دریافت میشد، بنابر گزارشها، جمعیتِ غیرِمسلمانان در بابِل که مشمولِ پرداختِ جزیه بودند بالغ بر ۵۰۰،۰۰۰ نفر بوده است. از آنجا که جزیه تنها در قبالِ خدماتِ جنگی دریافت میشد، و تنها مردانِ بالغ، به استثنای راهبان و افرادِ کهنسال مجبور به پرداختِ آن بودند، میتوان جمعیتِ غیرِمسلمانان را در آن دوره میانِ ۵\۱ تا ۲ میلیون تخمین زد. اما تعیینِ حدودیِ اینکه جمعیتِ مسیحیان چه تعداد بوده، غیرِممکن است.(۲)(ص ۱۵۸_۱۵۷)
یادداشتها:
۱. ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم، الخراج، قاهره، بیتا، ۱۳۵۲ ه.ق، ص ۱۲۲.
2. Atiya, Aziz S., A History of Eastern Christianity, Methuen & Co Ltd, London, 1968, pp. 261-268.
مأخذ: هوشنگی.لیلا، تاریخ و عقاید نسطوریان، تهران، حکمت سینا، چاپ دوم ۱۳۹۶
#حمله_جنایات_اعراب_در_ایران
#ستیز_و_سازش_زرتشتیان_با_اسلام
#ساسانیان_بعد_از_حمله_اعراب
#سقوط_ساسانیان
https://t.center/ketabkhaFFRF