آیا وندیداد از متون مکاشفه‌ای است؟

همواره بشر به دنبال آن بوده است که به حقایق گذشته، آینده و جهان دیگر پی ببرد. هنوز هم این آرزو در میان همه آدمیان وجود دارد. طبیعتا موبدان زرتشتی هم چنین آرزویی داشتند.

پس از یورش الکساندر مقدونی و چند قرن سطله یونان گرایان در ایران، منابع ایرانی زیادی نابود شدند. به نظر می‌رسد بخش‌های زیادی از متون مذهبی زرتشتی هم از میان رفتند. بنابراین بعید نیست که با توجه به رویکرد بشر در آن دوران، موبدان یکی از راه‌ها برای رسیدن به حقایق را مکاشفه در نظر می‌گرفتند.

تردید نداریم که موضوع مکاشفه در میان موبدان ایران باستان وجود داشته است. کما اینکه یک کتاب بسیار مشهور با نام ارداویراف نامه  وجود دارد که موبدی دارای جایگاه ویژه، در مکاشفات خود به دنیای پس از مرگ سفر می‌کند.

از سوی دیگر می‌دانیم که در میان موبدان نوشیدن نوشابه‌های اساطیری رواج داشته است که گویی فراتر از یک شراب سکر آور بوده است. این نوشابه که با نام‌هایی مانند هوم یا هئومه شناخته می‌شود، حالتی مقدس برای موبدان داشته است و گویا با خوردن آن شخص حالت غیر طبیعی می‌گرفته است.

البته خود زرتشت در گاهان به پلیدی نوشیدنی‌هایی که باعث از بی خود شدن می‌شوند اشاره کرده است (نگاه کنید به: گاهان زرتشت، برگردان دوستخواه، ص ۶۷). یعنی این کار موبدان را نمی توان همراستا با اندیشه‌های زرتشت دانست.

وقتی این موارد را کنار هم می‌گذاریم و از سوی دیگر با بخش‌های عجیب و غریب وندیداد مانند همان مجازات کشتن سگ آبی و... توجه می کنیم، گویی بخش‌های مختلف وندیداد توسط اشخاصی نوشته شده است که حالت طبیعی نداشته‌اند. گویا آنها با قصد مکاشفه و تحت تاثیر نوشابه‌های اساطیری به این نوشته‌ها رسیده‌اند. 

البته این فرضیه برای همه بخش‌های وندیداد مطرح نمی‌شود بلکه بیشتر درباره همان فرگردهای سوم تا هجدهم مورد توجه قرار گرفته است.

به هر حال هیچ شواهدی هم وجود ندارد که پس از این مکاشفات این احکام تبدیل به قانون و لازم‌الاجرا برای همگان می‌شدند.

سخن پایانی

استناد به وندیداد برای آنکه موضوعی را درباره ایران باستان ثابت کنیم چندان معتبر نیست. متاسفانه گروه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند که نوشته‌های فرگردهای سوم تا هجدهم وندیداد را به عنوان احکام قطعی آیین زرتشتی در نظر می گیرند! اما اکثر پژوهشگران پذیرفته‌اند که بخش‌های زیادی از وندیداد از خود زرتشت نیست!

فرگردهای سوم تا هجدهم وندیداد نه تنها نمی‌تواند بازگوکننده احکام آیین زرتشت باشد، بلکه به نظر می‌رسد گاهی دربردارند مواردی خلاف مرام زرتشت است. مرامی که از گاهان یعنی سروده‌های زرتشت می‌توان برداشت کرد.

شاید سالها پس از زرتشت برخی از موبدان در مکاشفات خود به چنین احکامی رسیده باشند که با اندیشه‌های زرتشت فاصله فراوانی داشته است.

اساسا به نظر می‌رسد خود زرتشت احکامی ارائه نداده است که پیروان آیین زرتشتی ملزم به اجرای آن احکام در همه دوره‌ها باشند.

#آیین_زرتشت
#وندیداد
#اوستا
https://t.center/ketabkhaFFRF