جریان اسلامی شدن ایران (شماره ۱)

پاره ای از ایرانیان در همان آغاز به اسلام گرویدند و دلیل این کار را کمتر می‌توان متلاشی شدن بنای اجتماعی دولت دانست؛ (زیرا برای قبول چنین نظری در آن زمان دلیل در دست نداریم). این افرادی که قبول اسلام می نمودند به طوری که می دانیم از افسران بودند و سپس کم و بیش عده ای از سربازان آنها به آنها ملحق می گشته اند. هدف آنان برابری اجتماعی و نظامی و اقتصادی با عرب ها بوده است؛ ولی همین که عربها بر خلاف وعده ای که با آنان مبنی بر تساوی اجتماعی، داده بودند طبق انتظارشان رفتار نکردن تنها تامین شخص خلیفه عُمر به اینکه آنان نیز در قسمت اعظم غنایم شریک خواهند بود می‌توانست بی میلی و خودسری آنان را تخفیف بدهد. دلیلی را که ایشان برای تسلیم خود به اسلام اظهار می داشتند عبارت بود از احترام و اهمیت و موفقیت های نظامی عرب ها. حتی هنگامی که گروهی از جنگجویان ایرانی به طور دسته جمعی، سر به اسلام فرود می آورد، رهبران آنان این دلیل را با صراحت و تاکید ذکر می نمود. این دلیل را در صورتی به یقین می‌توان صحیح دانست که آنان را چنین تعبیر نماییم که این گروه‌ها می‌کوشیدند تا پس از در هم شکستن دولت ساسانیان نیز موقعیت خود را در بین کلیه قوم خود حفظ کنند. به همین دلیل نیز به محض این که هم وطنان ایرانی ایشان، یعنی دهقانان که عناصر اصلی دولت ایران را تشکیل می‌دادند، مشاهده نمودند که خواسته‌های هم قطاران آنان از این راه صورت تحقق می پذیرد، ایشان نیز (که به وسیله دین مانوی و مسیحیت و مذاهب یکتاپرستی آشنا شده بودند.) ، به طور اکثر، به اسلام سر سپردن و عرب ها نیز از این امر دست نکشیدند که پیوسته خواسته خود را مبنی بر قبول اسلام به دسته های با نفوذ این کشور عرضه کنند. ما مکرر می شنویم که وقایعی از این قبیل در طی سال‌های متمادی بلکه در طی قرونی اتفاق افتاده است:  مثلا در حدود سال‌های ۶۵۳، ۷۰۰، ۷۳۰، ۸۳۳، ۸۹۳  میلادی و حدود سال ۸۹۵ میلادی، و مثلاً نیز در مورد جغرافی دان معروف ابن خُردادبه و همچنین نویسنده مشهور عبدالله بن مقفع (روزبه؛قرن هشتم) شاعری از دیلم(۱۰۰۴/۱۰۰۳). در موارد خاصی نیز حتی این تهییج و تشویق از طرف شخص خلیفه صورت می گرفته است: مثلا در حدود سال‌های ۷۲۰، ۷۸۵م. و سال ۸۰۵م. در مورد یکی از شاهزادگان محلی مازندران و حدود ۸۳۰ میلادی در مورد مازیار (ماه یزدیار) حکمران مازندرانی و سرانجام نیز یک مرتبه در سال ۸۴۱ / ۸۴۲ ( برابر با ۲۲۷ هجری) و یا (۲۴۰ هجری برابر با ۸۵۴ / ۸۵۵ م.) در مورد جانشین وی قارن دوم پسر شهریار. حتی برای این منظور مجالس بحث و مجادله مذهبی که از دیرباز در مشرق متداول بوده، برقرار می نمودند، چنانچه در سال ۸۱۷ م، از طرف خلیفه، مامون در مرو مجلس بحثی بین مسلمانان و مسیحیان و یهودیان و زرتشتیان _ بدون اینکه زرتشتیان (طبعاً!) 《محکوم》، مستقیماً به قبول اسلام ناگزیر گردند منعقد گشت.  با تمام احوال نامبرده، نتیجه و موفقیت پیوسته در همه جا یکسان بود: همه جا مساجد بود که برپا می‌شد و همه‌جا رهبران اشراف و اعیان بودند که به مذهب فاتحان می گرویدند. در مقابل نیز فاتحان عرب، قدرت و نفوذ آنان را به حال خود باقی می گذاشتند حتی از طریق ازدواج خویشاوندی حسبی با آنان برقرار می‌کردند. (فقط در زمان عُمر دوم یعنی هنگامی که می خواست قوانین مالیاتی تغییر پیدا کند، در بعضی از موارد اقداماتی بر ضد دهقانان به عمل آمده است.(ج اول _ ص ۲۴۲ _ ۲۴۶)

اِشپولر،برتولد _ ایران در قرون نخستین اسلامی _ ترجمه جواد فلاطوری _  انتشارات علمی و فرهنگی_ سال ۱۳۶۹


#ستیز_و_سازش_زرتشتیان_با_اسلام
#سقوط_ساسانیان
#ساسانیان_بعد_از_حمله_اعراب
https://t.center/ketabkhaFFRF