⚡️ گزارش دست اول از جریان شناسی چند مسئله مهم جهان عرب در یک کتاب جدید الانتشار ✍️ به قلم: سید علی بطحائی 📚 مشخصات کتاب: گرایش ها و گزارش های اندیشگی جهان عرب، سیدحسن اسلامی اردکانی، نشرکرگدن، پاییز۱۴۰۳، ۳۵۰،۰۰۰ تومان. ✅ در برگ ریزان طبیعت ۱۴۰۳، نشر کرگدن اوراقی سبز از دفتر آرای روشنفکران جهان عرب را منتشر و بهار اندیشه ورزی را در ایران تازه کرد. «گرایش‌ها و گزارش‌های اندیشگی در جهان عرب» که درصدد نشان دادن هم افقی دغدغه های نواندیشان عرب و ایران است، اثری فاخر از دکتر سید حسن اسلامی اردکانی است. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو به نکاتی در این زمینه اشاراتی خواهیم داشت. 1️⃣ یکم: روح حاکم در این اثر برای پاسخ به دغدغه مشترک اندیشمندان عرب و دانشوران ایرانی به سئوال ریشه عقب ماندگی مسلمانان (التخلف) است. در مقدمه ضمن اعتراف به پیشتازی متفکران عرب در پاسخ به مسئله «لماذا تاخر المسلمین»، با کرنولوژی از گرایش های نسل نخست همعصران محمد علی پاشا (شیخ حسن العطار، رفاعه رافع طهطاوی، عبدالرحمن الجَبَرتی و خیرالدین تونسی) تا نسل بعد (سید جمال و عبده) قلم رانده و به رویکردهای آنها اشاراتی کرده است. هر چند جای خالی بررسی نسل اول اندیشمندان در رویارویی با غرب در کتاب های فارسی احساس می شود [بجز درس گفتارهای مقصود فراستخواه]، ولی این کتاب در مقدمه و بخش «فلسفه المشروع الحضاری» تا حدودی این خلاء را مرتفع کرده است. در بخش معرفی پروژه عقل الجابری نیز همین خط زمان با پیوندش با جریان شناسی مسئله «عقل» در ادوار تاریخی پیگیری شده و سر نخ قصه پیچیده عقل در تاریخ اسلام و تطورات آن قرن به قرن دنبال شده است. در جریان شناسی تطبیقی فمینیسم ایرانی و عربی با مقایسه تطبیقی زمانی آرای «امینه ودود»، «لیلا احمد» با فمینیست های وطنی نیز این مهم دنبال شده است. تسلط نویسنده بر حوزۀ مغفول تاریخ اندیشه های اصلاحی در جهان عرب باعث شده که مباحثی همچون مسئله تغییر زبان و ناسیونالیست در طه حسین و زبان پاک در کسروی و ابراهیم پور و داد و ستد فکری آنها از یکدیگر رمزگشایی شود. 2️⃣ دوم: از ویژگی های خوب این اثر انتخاب های هدفمند متفکران عرب است. مولف با صرافتی خاص اندیشورانی را گزینش کرده که قلمرویی وسیع از اندیشه ها را دارند. انتخاب الجابری مراکشی با مسئله نقد عقل عربی، فهمی جدعان فلسطینی آنتی اسلام سیاسی و مسئله عقب ماندگی و جریان شناسی فمینیسم در جهان عرب، ظاهر و سرگذشت سکولاریسم و کنش های اخوان المسلمین، کارنامه و تبار شناسی حقوق بشر در جهان عرب، تعلیم و تربیت و ملی گرایی عربی از مسائلی هستند که نویسنده به آنها پرداخته است. 3⃣ سوم: اگر علاقمند به پیگیری فراز و فرود فمینیسم در روشنفکران جهان عرب هستید، مونوگرافی موضوعی فهمی جدعان در این اثر شما را به سرچشمه های جریان شناسی فمینیسم آشنا می کند. دکتر اسلامی در این اثر کوشیده کاملا آکادمیک و بدون پیش داوری گزارش های فمینیسم در جهان عرب را تقریر کند، ولی از کنار گزاره های چندپهلوی روشنفکران عبور نمی کند و نظرات خود را به صورت شفاف بیان کرده است. وی با اینکه در این کتاب از لایه های درونی اندیشه های روشنفکری گزارش داده، ولی گرفتار التقاط روشنفکران نشده و بر آن است که می توان از دل سنت به گزاره های روشنفکری نگریست و دچار التقاط نشد. گفته اند: التقاط، بیماری حرفه ای روشنفکران است؛ چنانچه سل بیماری معدن کاران و دیسک کمر بیماری شغلی رانندگان. به بیان دیگر نویسنده با اینکه سه دهه مواجه مستقیم با آرای روشنفکری دارد، عمیقا به بازسازی سنت اسلامی امیدوار است و با اصالت بخشی به سنت عقلانی - وحیانی با گزاره های روشنفکری مواجه شده و با نقدهای بنیانی اش، گزاره های سنت افکن روشنفکران را دچار چالش کرده است. کافی است به شش کامنت این اثر در بحث جریان شناسی فمینیسم اسلامی [همدلی تا خموشی] بنگرید تا این نکته را با گوشت و پوست خود لمس کنید. 🔚 النهایه: قلم پاکیزه با وجود صعوبت طرح مباحثی عصا قورت داده همچون عقل آنچنان جذابیتی به این اثر داده که نه تنها از مطالعه متن خسته نمی شوید؛ بلکه به آن وابسته و از اعماق وجود احساس غرور از رویارویی عالمانه یک هموطن با اندیشه های روشنفکران جهان عرب خواهید کرد. از تمام محسنات این کتاب اگر چشم بپوشیم، ولی این نکته را نمی توان نادیده گرفت که اسلامی با هایپر انبوه خوانی هایش یک تنه به میدان فکری روشنفکران عرب رفته و سکه مواجه با آرای روشنفکران عرب را به نام خود ضرب کرده است. باشد که این پیش قراولی، بستری را برای اندیشوران، طلاب و دانشجویان نسل جدید فراهم تا با پیمودن این مسیر، اقدام به نوشتن محصولات دانشجویی در این مسائل عام البلوای روشنفکری را در دستور کار خود قرار دهند. چنین باد... 🏷 #اسلام_روشنفکری 💠 مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) ʲᵒᶦⁿ↷ ➣ @Muslimnair