رضاشاه و روحانیت؛
تجدّد رضاشاهی میکوشید تا جامعۀ ایران را از«اُمّت» به «ملّت» تبدیل کند. با وجود آن هرج و مرج و آشفتگی و عقب ماندگی، رضاشاه و نو اندیشان میهنگرای آن زمان، تنها به استقرار آرامش و امنیّت، توسعهء اقتصادی، نوسازی ایران توجه داشتند. رویکرد توسعهگرایانه موجود در ایران دوران رضا شاه چنان بود که روزنامهی «ایزوستیا» در سال ۱۹۲۶ برابر با ۱۳۰۵ خورشیدی، رضاشاه را با عنوان «نمایندهء بورژوازی پیشرو ایران» یاد کرد. از دشمنان تحولات توسعه ایران و رضاشاه، آخوندها و روحانیّون واپسگرای شیعه بودند زیرا با اقدامات حکومت رضا شاه، مقام و موقعیّت اجتماعیشان تضعیف شده بود. مهمترین اقدام جدائی دین از سپهر سیاسی کشور و مبارزه با روحانیون؛ بود. این اقدامات با ایجاد دادگستری نوین و تدوین قوانین مدنی به جای قوانین و محاکم شرعی سابق انجام گرفت. با ایجاد دادگستری و تدوین قوانین غیردینی و تشکیل و گسترش دادگاههای مدنی، دادگاهها یا «محاکم شرع» تعطیل گشت و با قطع کمکهای دولتی به حوزههای دینی، به جدائی دین از دولت، گامهای استواری برداشت. کشف حجاب و تلاش برای آزادی زن و تامین برابری حقوق زنان با مردان بود که باعث فعال کردن نیروی اجتماعی و فعّال جامعه (زنان) میشد، امری که باعث شد زنان به عرصه های نوین اجتماعی و فرهنگی قدم بگذارند.
شعری از پروین اعتصامی را بخوانیم در مورد کارهای رضا شاه برای حمایت از زنان
زن در ایران، پیش از این گویی که ایرانی نبود
پیشهاش، جز تیرهروزی و پریشانی نبود
زندگی و مرگش اندر کنج عزلت میگذشت
زن چه بود آن روزها، گر زآن که زندانی نبود
کس چو زن اندر سیاهی قرنها منزل نکرد
کس چو زن در معبد سالوس، قربانی نبود
در عدالتخانه انصاف زن شاهد نداشت
در دبستان فضیلت زن دبستانی نبود
در قفس میآرمید و در قفس میداد جان
در گلستان نام از این مرغ گلستانی نبود
عیبها را جامهٔ پرهیز پوشاندهست و بس
جامهٔ عجب و هوی بهتر ز عریانی نبود
چشم و دل را پرده میبایست اما از عفاف
چادر پوسیده، بنیاد مسلمانی نبود
خسروا، دست توانای تو، آسان کرد کار
ورنه در این کار سخت امید آسانی نبود
شه نمیشد گردر این گمگشته کشتی ناخدای
ساحلی پیدا از این دریای طوفانی نبود
باید این انوار را پروین به چشم عقل دید
مهر رخشان را نشاید گفت نورانی نبود
این اقدام اگر کوتاه کردن دست روحانیون نیست پس چیست؟
از دیگر اقدامات دوران رضا شاه آموزش و پرورش اجباری برای همگان؛ است. اجباری کردن تعلیمات عمومی و ساختن صدها دبستان و دبیرستان و دهها مؤسسه فنی و آموزشی و تأسیس دانشگاه تهران و اعزام دانشجو به خارج از کشور، ساخت بسترهای آموزش و پرورش نوین و توسعهی علم و دانش نقش مکتبهای سنّتی که ملاّها را در عرصهی آموزش و پرورش جامعه زنده و برجا نگاه میداشتند را تضعیف و خنثی کرد.
در کنار این با ترویج اندیشه تجدد و میهنگرائی کوشش کرد هویّت ملّی میهنی به جای هویّت اسلامی؛ در جایگاه اجتماعی بر فراز بنشیند. از جمله اقدامات این دوران جشن «هزارهی فردوسی» و بزرگداشت فرهنگ و زبان و تمدّن ایران، هویت ملّی ما را بجای هویّت مذهبی … تقویت و تحکیم کرد.
با دگرگون کردن لباس جامعه و جایگزین کردن لباس نوین به جای کلاه و دستار و عمّامه به مخالفت با این قشر پرداخت.
در دوران رضا شاه ما با مسئله تأسیس «سازمان ثبت اسناد و املاک» مواجهیم که با رسمی کردن املاک و اراضی مردم، دست روحانیون و محاکم شرع را از اوقاف و املاک مردم کوتاه کرد.
خمینی که خود از نزدیک شاهد توسعه ایران در دوران رضا شاه بود درکتاب صحیفۀ نور میگوید:
« در اين عصری که من درک کردم و گمان دارم هيچ يک از آقايان درک نکردهايد، روحانیّت را با تمام قوا کوبیدند، به گونهای که این حوزۀ علمیّه که آن وقت هزار و چند صد تا محصّل داشت، رسید به چهارصد نفر، آن هم چهار صد نفری توسری خورده، چهارصد نفری که نتواند یک کلمه صحبت کند. تمامِ منابر را در سرتا سرِ ایران [تعطیل کردند] تمام خُطبا را در سرتا سر ایران زبان شان را بستند». «چقدرعلما را اسيرکرده… و چقدر علما را هتک حرمت کردند و چقدرعمّامهها را از سرِ اهلِ علم برداشتند… و خدا میداند در زمان [رضاشاه] چه کشيديم…[رضاشاه] با سرنيزه و قُلدریِ تمام ، مراسم اسلامی را تعطيل کرده بود».
پاینده ایران
#انقلاب_ملی_میهنی#روحت_شاد_شاهنشاه