فرهیختگان

در حاشیه سخنرانی کوتاه و پرمغز دکتر عباس کاظمی درباره نسل زد:👆🏻

تا کمتر از شش سال دیگر زمام امور ایران به دست نسل زد خواهد افتاد نسلی که با کلیشه های نخ نما مانند بی ارمان و لذت جو و …بازنمایی می شود تا به پرسشهلی پیچیده مربوط به این نسل پاسخهای ساده دهد. در حالی که تحقیقات نشان می دهد نسل زد بسیار امیدوار و تحول خواه و ارزش مدار است و تحولات ۱۴۰۱ از این ویژگی های نسل زد کلیشه زدایی کرد برای انانکه می فهمند یا می خواهند بفهمند
امیر دبیری مهر

https://t.center/andishkadeye_kherad

سلطنت آمریکایی
جواد کاشی

تجدد با دو صدا از درون کلیسای مسیحی برآمد. یک صدا در مقابل نظام باورهای خرافی بود. این صدا بر عقل و تدبیر انسانی تکیه کرد، انسان را به جای خدا نشاند و رهاوردش خلاقیت‌های تکنیکی، رفاه و توسعه و گسترش سرمایه بود.

صدای دوم در مقابل زرق و برق و ریا و دروغ کلیسا برآمد. خدا را از اسارت کلیسا رهانید و بنیادی استوار برای فردیت آزاد از قیود بیرونی خلق کرد. فردیتی که معنویت را در نسبت متمایز و خود خواسته خود با خدا جستجو می‌کرد. رهاورد این صدا، ایجاد پشتوانه برای فردیت، آزادی، حق، عدالت و صلح انسانی بود.

تجدد با ایجاد توازن میان این دو صدا می‌توانست ضمن توسعه و پیشرفت مادی، بعد اخلاقی و معنوی خود را از دست ندهد.

هر روز که از عمر تجدد گذشت، صدای دوم کم رمق‌تر شد و صدای اول مدعی معنا و صلح و عدالت هم شد. ترامپ اوج این تفوق است. او در کنار شماری از ثروتمندترین چهره‌های قرن حاضر، سینه سپر کرد، خود را فرستاده خدا نامید و وعده داد صلح را به ارمغان خواهد آورد. اما نه با تکیه بر صدای دوم تجدد، بلکه با تکیه بر زور و پول.

احتمالا بعضی جنگ‌ها با تدبیر زورمندانه او به پایان خواهد رسید و آنچنانکه دستیارانش برنامه‌ریزی کرده‌اند یکی دو سال دیگر جایزه صلح نوبل هم خواهد گرفت.

اما نه ترامپ نه مشاورانش نمی‌دانند تجدد خالی شده از هر بعد انسانی و معنوی، تنها به کار تولید ذخیره‌های انبوه کینه ناشی از تحقیر و ناکامی خواهد آمد. تخم تفرقه و جنگ و ستیز در جهان خواهد پاشید. اینهمه جنگ و تفرقه و کینه ورزی در اینجای جهان که ما هستیم، حاصل همین سنخ تجدد عاری از معناست. تجدد را می‌خواستیم و برای رفع کسری معنای آن، ذخائر فرهنگی خودمان را به خدمت گرفتیم و ناکام شدیم.

ترامپ از معاهده‌هایی که به کاستن گرمای زمین و گسترش بهداشت جهانی مدد می‌کرد خارج شد. او با شعار «اول آمریکا» ناسیونالیسم خودخواهانه آمریکایی را تحریک کرد. به همه جهان هشدار داد که آمریکا برای اعاده قدرت از دست رفته‌اش به میدان آمده است. با لحنی تهدیدآمیز تلاش کرد تصویری رعب‌آور برای همگان خلق کند.

از درون دمکراسی آمریکا، یک سلطان قدر قدرت ظاهر می‌شود. او شهروندانش را قانع کرده تا از ارزش‌هایی نظیر آزادی و عدالت روی‌گردان شوند تا به جای آن رفاه بیشتر به دست آورند. روزگاری را نوید داده است که مردم جهان دوباره با حسرت از پشت شیشه به رفاه آمریکایی بنگرند. اما نمی‌داند حتی به شرط موفقیت، نمی‌تواند مانع کسانی شود که شیشه‌ها را خرد می‌کنند و امکان رفاه خودخواهانه و دگرستیزانه را از آنها خواهند ستاند.



#فرهیختگان راهی به رهایی

«ماجراهای فقه در جهان جدید؛ راهنمای هک کردن فقه اسلامی»

بیش از هزار سال است فقیهان تلاش می‌کنند احکام فقهی همیشه روزآمد باقی بماند و این کار را با «هک کردن» احکام فقهی انجام می‌دهند. هک‌گری برای بازتنظیم فقهِ کهنه بر اساس مقتضیات زمان و مکان و از رهگذر غور در سنت فقهی تو-در-توی مسلمانان انجام می‌شود. فقیهان از این طریق برخی احکام را بهتر و کارآمدتر می‌سازند و برخی دیگر را دست‌نخورده باقی می‌گذارند. امروزه اما در مواجهه با چالش‌های ساختاری بی‌سابقه‌ی جهان جدید فرآیند هک متوقف شده و احکام فقهی راکد مانده. این کتاب برای احیای سنت کهن هک فقهی نوشته شده و می‌کوشد خوانندگان غیر متخصص را با فرایند اجتهادیِ هک فقهی آشنا و درگیر کند. اثر توضیح می‌دهد که فقیهان چگونه با چالش‌های متنوعی مانند لغو برده‌داری، دموکراسی، امور مالی و غیره مواجه اند و دستورالعملی به خوانندگان می‌دهد تا احکام فقهی را، بی مراجعه به فقیهان، هک کنند. برای ایرانیان و افغانستانی‌های داخل دو کشور کتاب به صورت قانونی و رایگان منتشر شده (پی‌دی‌اف ضمیمه است).

یاسر میردامادی


#فرهیختگان راهی به رهایی

آیا غیرمسلمان‌ها واقعاً کافر هستند؟
غیرمسلمان یا کافر؟!؛ بازنگری در تعریف فقهی
امیرحسین_ترکاشوند | دیماه ۱۴۰۳

امیر ترکاشوند در این نوشتار به بررسی دیدگاه‌های نوآورانه در تغییر تقسیم‌بندی فقهی انسان‌ها از “مسلمان و کافر” به “مسلمان و غیر مسلمان” می‌پردازد و نقش این دیدگاه‌ها در کاهش خشونت مذهبی و تقویت عدالت اجتماعی را تحلیل می‌کند. در بخش نخست، دیدگاه مرجع فقید، صانعی، مورد بررسی قرار می‌گیرد که با تأکید بر تفکیک غیرمسلمان از کافر، معتقد بود اکثریت غیرمسلمانان جهان کافر محسوب نمی‌شوند و از حقوق برابر با مسلمانان برخوردارند. در بخش دوم، به نظرات آیت الله مطهری در خصوص احترام به انسانیت و جایگاه والای عدالت و این‌که از نظر وی نیز کافر شمردن مردم کنونی جهان با منطق قرآن سازگار نمی‌باشد پرداخته می‌شود. بخش سوم دیدگاه‌های شیخ الأزهر، شیخ احمد الطیب، را در تبیین همزیستی مسالمت‌آمیز و نادرست بودنِ خطاب کفر به مردم اروپا و آمریکا و آفریقا و … بررسی می‌کند. در نهایت، مقاله با استناد به عباراتی از امام علی (ع) درتقسیم‌بندی نوینی از شهروندان نشان می‌دهد که چگونه این تحولات فکری می‌توانند به تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و ارتقای عدالت اجتماعی منجر شوند.

برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید



#فرهیختگان راهی به رهایی

استبداد اکثریت از استبداد سلطنت خطرناک‌تر است

▫️بر اساس نظریات هایک، استبداد اکثریت می‌تواند به مراتب خطرناک‌تر از استبداد سلطنتی باشد، چرا که در آن قدرت نه تنها در دست یک فرد، بلکه در دستان گروهی از مردم قرار می‌گیرد که ممکن است آزادی‌های فردی را نادیده بگیرند.

هایک بر این باور است که دموکراسی باید به گونه‌ای باشد که به حقوق اقلیت‌ها احترام بگذارد و از تمرکز بیش از حد قدرت جلوگیری کند. در واقع، استبداد اکثریت می‌تواند به نهادهای دموکراتیک آسیب رسانده و به تسلط بر جامعه منجر شود.

موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان با مثال زدن آلمان نازی این نظریه را توضیخ می‌دهد.

نسخه کامل در تلگرام

نسخه کامل در سایت


#فرهیختگان راهی به رهایی

وجه مشترک ترورهای روحانیان در سالهای اخیر این است که ضاربان، از مستضعفان و فرودستان خشمگین‌اند؛ از نگهبان بانک در بابلسر، تا جانباز جنگ در کازرون تا آبدارچی دادگستری در تهران…

محمد جواد اکبرین
گفتاری در کلاب‌هاوس | ۲۶ دقیقه




#فرهیختگان راهی به رهایی

هوش در دنیای قدیم و جدید

مدتی بود به نظر اینجانب می‌رسید که مفهوم هوش و هوشیاری و رفتار هوشمندانه در دنیای قدیم و جدید دست‌خوش تغییر شده است. دو نوع هوش را در پایین دسته بندی کرده‌ام. آنچه افراد باهوش و زیرک در مورد خود در جوامع قدیمی تلقی می‌کرده اند بر حسب نمایانه های فرهنگی و رایج، این را در گروه یک آورده‌ام. از دو نرم‌افزار هوش مصنوعی هم ویژگی انسان باهوش در دنیای مدرن را پرسیده‌‌ام که خلاصه پاسخ را در گروه دو آورده‌ام:

گروه یکم، در جامعه سنتی و قدیمی منظور از هوش چه بوده است؟ اگر ادبیات قدیم را بخوانیم نمونه یک موجود با هوش روباه است. توان بالای فریب دادن، توان بالای جلب توجه دیگران به جای دیگر خلاف حرکت خود، توان بالای پنهان کاری و حرکت در تاریکی، توان بالای متواری شدن، توان بالای خسارت زدن به دیگران برای منافع معمولی خود.

این در واقع برداشت نمادین فرهنگ ما از هوش است و گرنه روباه یک حیوان ضعیف، زیبا و دوست داشتنی است و در تلاش بقا. به این ویژگی‌ها در جامعه انسانی می توان تجلی‌های دیگری را هم نسبت داد. مانند سرکار گذاشتن و اقدام سرکاری، نشان دادن ظاهر زاهد و پرهیزکار برای جلب اطمینان عموم و استفاده در زمان مناسب. سعی در ایجاد شبکه ذی نفعان و هم‌فکران زیر زمینی و پشت پرده و هماهنگ شدن با آنان و ایجاد تقسیم بندی ما و آن‌ها، آدم فروشی زیر زمینی، بی قیدی در قبال منافع عمومی و فقط حفظ ظاهر، دو دوزه بازی و تفاوت قول و عمل یا تفاوت در ظاهر و اقدامات پشت پرده. جارو زدن مسائل به زیر فرش و انکار وجود مشکلات، عدم قبول مسئولیت و عدم‌ قبول اشتباه و انداختن تقصیر خطاهای خود به عهده دیگران، انکار و برخورد خشونت آمیز وقتی ترفند‌ها رو می‌شود، به دام انداختن آنکه مخالف تلقی می‌شود، از پشت خنجر زدن، عدم وجود حس همدردی و بی تفاوت بودن به درد و رنج دیگران، به خود نسبت دادن خدمات و دست آوردهای دیگران، کلک زدن و فریب دادن…

گروه دوم، از یک نرم افزار هوش مصنوعی پرسیدم که ویژگیهای هوش و افراد باهوش در جامعه مدرن چیست. این فهرست بخشی از پاسخ است؛

کنجکاوی و یادگیری مادام‌العمر، افراد باهوش تمایل عمیقی به یادگیری و کشف دارند و دائماً به دنبال دانش و درک جدید در موضوعات مختلف هستند.
تفکر انتقادی، آن‌ها اطلاعات را با دقت تجزیه و تحلیل می‌کنند، فرضیات را زیر سؤال می‌برند و با منطق و بی‌طرفی به مشکلات می‌پردازند. هم ذهن نقاد دارند هم نقد دیگران از خود را با علاقه و احترام می پذیرند و بررسی می کنند.
انعطاف‌پذیری، آن‌ها به راحتی خود را با محیط‌ها، فناوری‌ها و چالش‌های جدید وفق می‌دهند و در مواجهه با تغییرات، تاب‌آوری وتحمل نشان می‌دهند.
مهارت‌های حل مسئله، آن‌ها در پیدا کردن راه‌حل‌های خلاقانه و عملی برای مسائل پیچیده مهارت دارند و اغلب خارج از چارچوب فکر می‌کنند. معمولاً یک مسئله را تا یافتن راه حل و دست آورد پیگیری می نمایند.
ذهن باز، آن‌ها آماده پذیرش ایده‌ها، دیدگاه‌ها و باورهای جدید هستند، حتی زمانی که این‌ها باورهای خودشان را به چالش می‌کشند. حل خلاقانه مسائل و تفکر خارج از چارچوب، تولید راه‌حل‌های نوآورانه و سازگاری با چالش‌های جدید را در نظر دارند.
هوش احساسی، آن‌ها احساسات خود را درک و مدیریت می‌کنند و با دیگران همدلی می‌نمایند و روابط سالم و ارتباطات مؤثر ایجاد می‌کنند. تشخیص و درک و به‌حساب آوردن احساسات دیگران و تنظیم احساسات خود، مدیریت مؤثر احساسات، پاسخ مناسب به موقعیت‌های چالش‌برانگیز از ویژگی‌های ایشان است.
خودآگاهی، آن‌ها از نقاط قوت و ضعف خود آگاهند و دائماً روی رشد شخصی کار می‌کنند.
آگاهی و حساسیت فرهنگی، آن‌ها تفاوت‌های فرهنگی را درک و احترام می‌گذارند و در محیط‌های متنوع، همکاری و شمول‌گرایی با دیگران را تقویت می‌کنند.
تواضع فکری، آن‌ها محدودیت‌های دانش خود را می‌پذیرند و آماده‌اند زمانی که اشتباه می‌کنند آن را قبول کنند.

نتیجه، در جوامع سنتی قدیمی کوچک افرادی که از گروه یکم از ویژه‌گیها که برشمرده شد برخوردار بودند می‌فهمیدند که آن شیوه‌ها کار کرد داشته و ممکن بود برای فرد موفقیت کسب کند. شهرت‌های نامناسب ناشی از کاربرد آن ویژگیها در دامنه اجتماعی محدودی می‌ماند و به سرعت در اندک مدتی فراموش می‌شد و فرد زیرک می‌توانست مکرر استفاده ببرد. در جامعه مدرن چنین نیست. انسان با هوش از نوع یکم را جامعه محلی، کلان و بینالمللی سریع می‌شناسد، ترفندها را خنثی می‌کند و در روابط و مراوده‌ها به چنین شخصی اطمینان نمی‌کند. در نتیجه او فری خواهد بود که با شکست‌های زنجیره‌ای مواجه می‌شود.


محمد طبیبیان



#فرهیختگان راهی به رهایی

۱.جدال قدیم و جدید- دکتر سیدجواد طباطبایی
مطالعۀ این کتاب برای به دست آوردن تصویری کلی از مناقشۀ قدیم و جدید و رئوس اختلاف نظرهای هانس بلومنبرگ با کارل لوویت و کارل اشمیت ضروری است و در حقیقت آشنایی مخاطبان ایرانی با این بحث در ابتدا از طریق همین کتاب رقم خورده است.

۲.معنا در تاریخ- کارل لوویت
لوویت یکی از اصلی‌ترین معارضان بلومنبرگ به شمار می‌رود و به‌طور سنتی عقیده بر این است که مشروعیت عصر مدرن در تقابلی تام و تمام با او نوشته شده است. اهمیت این کتاب به‌قدری است که اساساً پیش از مطالعه آن نباید سراغ مشروعیت عصر مدرن رفت.

۳. الهیات سیاسی ۱و۲- کارل اشمیت
اشمیت را بدون تردید باید اصلی‌ترین معارض بلومنبرگ دانست. معارضی حتی اساسی‌تر از لوویت؛ چون بلومنبرگ هیچ نقطۀ فکری مشترکی با اشمیت ندارد. بلومنبرگ در مشروعیت اساساً با الهیات سیاسی ۱ مخالفت می‌کند، اما در ویراست دوم فصلی مجزا را به اشمیت اختصاص می‌دهد، چون اشمیت در یکی از پی‌گفتارهای الهیات سیاسی۲ تز بلومنبرگ را ردیه‌ای علمی بر الهیات سیاسی می‌داند. به همین دلیل خواندن این پی‌گفتار پیش از مشروعیت عصر مدرن ضروری به نظر می‌رسد.

۴. درآمدی بر دانش نوین سیاسی- اریک فوگلین
فوگلین را می‌توان معارض پنهان بلومنبرگ دانست. در واقع تز اصلی بلومنبرگ مخالفت با تکفیر عصر مدرن از سوی فوگلین است. گر چه بلومنبرگ به مفردات تز فوگلین اشاره نمی‌کند..

۵. ریشه های الهیاتی مدرنیته- مایکل آلن گیلسپی
گیلسپی در این کتاب نقطۀ عزیمت بلومنبرگ در مشروعیت را اختیار می‌کند. او تمام بحثِ مربوط به انقلاب نومینالیستی و اهمیت آن در ظهور مدرنیته را وامدار بلومنبرگ است، گرچه این نقطۀ عزیمت را علیه بلومنبرگ به کار می‌گیرد. به دلیل زبان غامض و متن پیچیدۀ خود بلومنبرگ در توضیح انقلاب نومینالیستی، مطالعۀ این کتاب ورزیدگی لازم را برای دست و پنجه نرم کردن با زبان دشوارفهمِ بلومنبرگ فراهم می‌کند.

۶. پایان الهی یا بشری تاریخ- جو پل کرول
کرول یکی از آگاهی‌بخش‌ترین شرح‌ها را از مناقشۀ لوویت، اشمیت و بلومنبرگ ارائه می‌دهد. جدای از این، شرح او از خود اندیشۀ اشمیت را می‌توان یکی از جامع‌ترین شرح‌ها حتی در بین خوانندگان انگلیسی زبان دانست. علاوه بر این، او شرحی تبارشناسانه از شکل‌گیری مشروعیت عرضه می‌کند که خواندن آن برای اطلاع از پیشینۀ کمتر شناخته شدۀ این کتاب و نیز خود بلومنبرگ خالی از فایده نیست.

۷. الهیات سیاسی پولس- یاکوب تاوبس
تاوبس را در اصل پدر الهیات سیاسی چپ می‌دانند. اما او در مناقشۀ قدیم و جدید جایگاهی قابل توجه دارد. تاوبس به‌رغم همسویی بیشتر با طرفداران قدیم از جمله اشمیت، یکی از دوستان نزدیک بلومنبرگ محسوب می‌شود. تز او در این کتاب همین جایگاه میانه را دارد، یعنی نه مدرنیته را تماماً مردود می‌شمرد و نه به برداشت متصلب امثال اشمیت از قدیم قائل است.

۸. برهوت معنوی جهان- ویلهلم استایفهالس
استایفهالس در این کتاب، شرحی بسیار خوشخوان و بصیرت‌بخش از گنوسیسم به‌عنوان اصلی‌ترین ماده و مصالح مناقشه بین بلومنبرگ، فوگلین و تاوبس ارائه می‌دهد. به‌علاوه، او شرحی به همین میزان اطلاع‌بخش از لوویت نیز پیش روی خوانندگان قرار می‌دهد. مزیت مهم دیگر این کتاب ایضاح متن سخت‌خوان تاوبس در الهیات سیاسی پولس و ربط و نسبت آن با متألهان سیاسی چپ از جمله کارل اشمیت و والتر بنیامین است.

۹. درآمدی بر اندیشۀ هانس بلومنبرگ- فرانتس یوزف وتس
وتس یکی از بهترین مقدمه‌ها در جهان‌های انگلیسی و آلمانی زبان را بر بلومنبرگ نگاشته است که به قول جو پل کرول قدر آن به تمامی دانسته نشده است. وتس شرحی مختصر از کم و بیش همۀ آثار بلومنبرگ از جمله مشروعیت ارائه می‌دهد که خواندن آن برای ورود به جهان بلومنبرگ ضروری است.

۱۰. تاخیر بنیادین روشنگری- ترجمه، تدوین و تالیف زانیار ابراهیمی
این کتاب حاوی عصارۀ رسالۀ دکتری زانیار ابراهیمی، ترجمۀ سخنرانی بلومنبرگ در کنگرۀ مونستر و ده مقالۀ تفسیری منتخب است که تلاش شده تا بیشترین آمادگی را برای فهم مشروعیت فراهم آورد و از این حیث می توان آن را پیش درآمدی بر ترجمۀ فارسی مشروعیت عصر مدرن دانست.

منابع تکمیلی
*درسگفتار مدرنیته و معمای مشروعیت، ارائه شده در مدرسۀ عالی روزگار نو
این درسگفتار شامل شروحی فشرده از تمام شرکت کنندگان در این مناقشه به علاوۀ تفاسیری از فیلسوفانی مانند هانس یوناس و آسوالد اشپینگلر است که آثارشان در مورد اهمیت گنوسیسم به نحوی پیدا و پنهان بر بلومنبرگ تاثیرگذار بوده است.

**پروندۀ مشروعیت عصر مدرن، مجلۀ سیاست نامه

***مفهوم امر سیاسی کارل اشمیت، ترجمۀ یاشار جیرانی و رسول نمازی

****درسگفتار بازخوانی کتاب مشروعیت عصر مدرن، دور اول و دوم این درسگفتار در خانه اندیشه‌ورزان علوم انسانی ارائه شده و دور سوم به زودی برگزار خواهد شد.

زانیار ابراهیمی



#فرهیختگان راهی به رهایی