‍ يک گام کوچک به سمت عقلانيت محمد فاضلي – عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد بهشتي ✅ مملکت بهتر ساختن، خون دل خوردن و صبر بسيار مي‌طلبد. يک نمونه‌اش را خدمت شما توضيح مي‌دهم. ✅ داخل يکي از مصوبات دولت به تاريخ 4/4/1399 نوشته شده است: «دستگاه‌هاي اجرايي و مجريان برنامه‌هاي کلان توسعه‌اي موظفند گزارش‌هاي نهايي‌شده مطالعات پيوست اجتماعي برنامه‌هاي مشمول اين آيين‌نامه را به همراه کليه اسناد و مدارک و داده‌هاي پشتيبان با رعايت قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات – مصوب 1387 – و آيين‌نامه اجرايي آن، پيش از اجراي برنامه کلان توسعه‌اي به مدت حداقل 60 روز بر روي تارنماي مربوطه قرار دهند.» ✅ معناي اين مصوبه و ماده روي زمين واقعيت چيست؟ يعني دولت مکلف شده است اگر مي‌خواهد هدفمندي يارانه‌ها، مسکن مهر، طرح تحول سلامت، افزايش قيمت بنزين، ساخت بزرگراه، احداث پالايشگاه، توسعه ميدان نفتي، ساخت سد، نيروگاه، شبکه آبياري، بازسازي بافت فرسوده و ... را انجام دهد، بايد «پيش از  اجرا» اثرات اجتماعي آن‌را طبق مقررات و ضوابطي که در آئين‌نامه ذکرشده، مطالعه کرده و نتيجه مطالعه را به مدت 60 روز روي اينترنت منتشر کند تا عموم مردم نتايج اجتماعي آن‌را مشاهده کنند. ✅ راحت به اين نقطه نرسيديم، الان هم که رسيديم به راحتي اجرا نخواهد شد. چند دهه است دولت‌ها و بخش خصوصي در ايران ما سياست‌هايي وضع و طرح‌هايي اجرا، مي‌کنند که علي‌رغم برخي فوايدشان، خسارت‌هايي هم به جامعه مي‌زنند. شماري هم جز خسارت نداشته‌اند. خواسته متخصصان و دلسوزان کشور در همه اين سال‌ها آن بوده که واضعان سياست‌ها، مجريان طرح‌ها و برنامه‌ها، قبل از اجرا، اثرات اجتماعي سياست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها را ارزيابي کرده، به اطلاع عموم برسانند و عقلاني عمل کنند. ✅ حوزه تخصصي انجام اين گونه مطالعات در جهان «ارزيابي تأثير اجتماعي» (Social Impact Assessment - SIA) خوانده مي‌شود. انجمن بين‌المللي تخصصي (International Association for Impact Assessment - IAIA) در اين زمينه هم وجود دارد. ✅ روشن شدن عواقب ناخوشايند سياست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها از يک سو و مطالبه نخبگان و جامعه براي عقلاني‌تر شدن اقدامات دولت و بخش خصوصي، در نهايت در بندي از قانون برنامه ششم توسعه بروز يافت. دولت مکلف شد آئين‌نامه تدوين پيوست اجتماعي براي طرح‌هاي توسعه را تدوين کند. ✅ تدوين اين آئين‌نامه تا تصويب آن قريب دو‌ونيم سال طول کشيد، اما در نهايت آئين‌نامه تهيه پيوست اجتماعي براي سياست‌ها و طرح‌ها در تاريخ 4/4/1399 در دولت تصويب و ابلاغ شد (فايل پيوست). اين آيين‌نامه مشخص مي‌کند که بايد براي هر سياست يا اقدامي که «برنامه کلان ملي»، «برنامه کلان توسعه‌اي» يا «برنامه کلان محلي» تلقي شود، پيوست اجتماعي نيز تهيه گردد. ✅ من توهم ندارم و خوش‌خيالانه فکر نمي‌کنم با اين آئين‌نامه، ارزيابي اجتماعي همه سياست‌ها و طرح‌ها انجام مي‌شود و از اين به بعد شاهد کارهاي دور از خرد نخواهيم بود؛ اما حالا سندي داريم که دولت را موظف مي‌کند کارهايش را با خرد اجتماعي بسنجد و عاقلانه‌تر تصميم بگيرد. سندي داريم که به مردم حق مي‌دهد از مجريان سياست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها عقلانيت بيشتري طلب کنند. اميدوارم به اندازه کافي کنشگران، فعالان اجتماعي، سمن‌ها، رسانه‌ها و ذينفعاني داشته باشيم که به استناد همين آئين‌نامه، سطح بالاتري از خرد و عقل را مطالبه کنند. ✅ چند دهه براي واداشتن قدرت سياسي به مکتوب کردن بديهيات عقلاني؛ و قريب دوونيم سال براي تصويب اين مکتوب زمان صرف شد. اين همان خون دل خوردن براي کسب يک موفقيت کوچک است. مطالبه‌گري ما مي‌تواند کاري کند که تحقق عقلانيت بديهي، چند دهه طول نکشد و زمان کمتري براي آن صرف شود. ✅ شماري از کساني را که براي رسيدن به اين آئين‌نامه تلاش کردند از نزديک مي‌شناسم و با هم همکاري کرده‌ايم. کسب يک #موفقيت_کوچک حاصل زحمت‌ آن‌ها و هزاران انساني است که در چند دهه گذشته براي رسيدن به اين نقطه تلاش کردند، خسته نباشند. #پيوست_اجتماعي (اگر مي‌پسنديد به اشتراک بگذاريد.) @fazeli_mohammad