دولت فرانسه چرا و چگونه سقوط کرد 🔸 محمود پوررضائی فشخامی 🔹 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی برای کسانی است که می‌خواهند بدانند چه شد دولت فرانسه سقوط کرد، همین ابتدا بگویم که عامل استیضاح دولت، ابتکار عمل پارلمان نبود، بلکه مجلس با تحریک دولت مجبور به استیضاح شد. مواردی که از گذشته باید بدانید: 1- امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، پس از نتایج ضعیفی که ائتلافش در انتخابات پارلمان اروپا به‌دست آورد، تابستان گذشته مجلس ملی کشور را که اکثریتش را در اختیار داشت، منحل و انتخابات زودهنگام برگزار کرد. 2- پارلمان اروپا یکی از سازمان‌های اتحادیه اروپاست که از هر کشور عضو این اتحادیه، نمایندگانی در آن حضور دارند. این نمایندگان متفاوت از نمایندگان عضو مجالس ملی کشورهایند و در انتخاباتی جداگانه انتخاب می‌شوند. 3- رئیس‌جمهوری فرانسه طبق ماده 12 قانون اساسی این کشور، از صلاحیت منحل کردن مجلس ملی برخوردار است. 4- در پی برگزاری انتخابات زودهنگام تابستان گذشته، هیچ ائتلافی اکثریت پارلمانی برای تشکیل دولت به دست نیاورد. اما بر خلاف انتظار بیشترین کرسی‌ها به راست افراطی نرسید، بلکه ائتلاف چپ رادیکال و گروهی از چپ‌های میانه، با 193 کرسی حائز اکثریت نسبی شد. 5- اما مکرون گزینه نخست‌وزیری را از ائتلافی که اکثریت نسبی به دست اورده بود، انتخاب نکرد، بلکه نخست‌وزیر از ائتلاف حامی خودش که در آن ترکیبی از چپ میانه و راست میانه، با غلبه راست میانه، حضور دارد، انتخاب کرد. میشل بارنیه که به نخست‌وزیری برگزیده شد، نیز به جریان راست میانه تعلق دارد و به این ترتیب، در واقع، یک دولت اقلیت شکل گرفت. 6- در نظام‌های پارلمانی و نیمه‌ریاستی (فرانسه نیمه‌ریاستی است)، دولت اقلیت به دولتی گفته می‌شود که اکثریت مطلق کرسی‌های پارلمان را در اختیار ندارد؛ اما چون بقیه فراکسیون‌ها چشم دیدن همدیگر را ندارند که بتوانند ائتلافی دائمی و دارای اکثریت مطلق علیه دولت ایجاد کنند، دولت اقلیت در هر مورد به کمک رأی یک یا چند فراکسیون اکثریت لازم برای کسب اعتماد مجلس یا تصویب قانون را به دست می‌آورد و روی کار می‌ماند. آنچه موجب سقوط دولت فرانسه شد: 1- دولت میشل بارنیه لایحه بودجه را بدون توافق با ائتلاف‌ چپ (رادیکال و میانه) و ائتلاف راست افراطی تنظیم کرد و چون می‌دانست برای تصویبش در مجلس ملی کار دشواری در پیش دارد، تصمیم گرفت از اختیارات ویژه‌اش استفاده کند. 2- منظور از اختیارات ویژه چیست؟ طبق ماده 49 قانون اساسی فرانسه، دولت می‌تواند لوایح را در قالبی به نام مسئولیت دولت، به مجلس ارائه کند؛ یعنی بگوید مسئولیت این لایحه کاملاً با دولت است و از مجلس بخواهد از بررسی آن خودداری کند. 3- در این حالت، مجلس دو راه دارد: یا کاری نمی‌کند که در این صورت لایحه بدون بحث و تصویب در مجلس، تبدیل به قانون می‌شود. یا اینکه در واکنش به این اقدام، طرح استیضاح دولت را در دستور کار قرار می‌دهد. در این صورت، اگر استیضاح رأی نیاورد، به معنی پذیرش مسئولیت دولت است و لایحه مد نظر دولت به‌طور خودکار تبدیل به قانون می‌شود. اما اگر استیضاح رأی بیاورد، دولت باید استعفا بدهد که الان همین‌طور شده است. حالا چه می‌شود؟ 1- از آنجا که طبق ماده 12 قانون اساسی فرانسه، میان هر بار منحل کردن پارلمان، یک سال باید فاصله باشد، مکرون تا جولای سال آینده نمی‌تواند دوباره پارلمان را منحل و انتخابات زودهنگام برگزار کند. 2- سقوط دولت (نخست‌وزیر و وزراء) در نظام‌های نیمه‌ریاستی ربطی به رئیس‌جمهوری ندارد؛ بنابراین مکرون ملزم به استعفا نیست و می‌تواند دوره‌ ریاست‌جمهوری‌اش را در سال 2027 به پایان برساند که ظاهراً مکرون همین تصمیم‌ را گرفته است. 3- مکرون که فعلاً نمی‌تواند پارلمان را منحل و انتخابات زودهنگام برگزار کند، پس از دریافت استعفای بارنیه، شخص دیگری را مأمور تشکیل کابینه می‌کند. 4- تا زمانی که دولت جدید تشکیل شود، همین دولتی که سقوط کرده است، امور جاری و روزمره را اداره می‌کند.