در این فرسته تصویر ص۸۹ از کتاب عرف و عادت در عشایر فارس نوشتۀ محمد بهمن‌بیگی را گذاشته‌ام و از هموندان خواستم ازنظر ویرایشی ارزیابی‌اش کنند. در این فرسته هم پرسشی دربارۀ محتوا آوردم و نظر خواستم: نویسنده که خود از عشایر بوده و در کتاب‌های بعدش این‌قدر دربارۀ محاسن عشایر گفته، چرا اینجا با این الفاظ تند از عشایر یاد کرده است؟: 🔸اجتماعات بدوی؛ 🔹افراد وحشی؛ 🔸افراد بدبخت و شایستۀ ترحم؛ 🔹افراد یاغی... . ۱. ویراستار باید حساس باشد و نه صرفاً مرده‌شور کار مردم. بی‌اعتنا گذشتن از کنار این واژه‌ها خطای بزرگی است. نمی‌شود گفت: «من ویراستارم و به من چه که نویسنده چطور نوشته و از چه کلماتی استفاده کرده. مسئولیت من اصلاح کژتابی و گرده‌برداری و تبدیل ‘نمودن’ به ’کردن‘ و اصلاح نشانه‌گذاری و رسم‌الخط و... است. نویسنده خودش خواسته این‌طور بنویسد.» ویراستار اولین و دقیق‌ترین خوانندۀ اثر است و باید مو را از ماست بیرون بکشد. ویراستار باید کشف کند فضای ذهنی نویسنده چه بوده و چرا این‌طور نوشته. بعد می‌تواند تصمیم بگیرد به او پیشنهاد تغییر بدهد یا ندهد. ۲. نویسنده در ۲۴سالگی این اثر را نوشته و این اولین کتابش است. آیا این سن‌وسال نویسنده و نوقلمی‌اش اثری در این سبک نوشتنش داشته؟ شاید تجربۀ نوشتن نداشته. شاید شور جوانی و عصیان از سنت‌ها و خرافه‌هایی که سال‌ها دست‌وپاگیرش شده، او را به لحن تند کشانده. وقتی سفارش ویرایش می‌گیریم، چقدر دربارۀ سن‌وسال و تحصیلات و پیشینۀ نویسنده اطلاعات به دست می‌آوریم؟ ۳. نویسنده در اینجای کتاب دارد به اقدامات تند رضاشاه نقد وارد می‌کند. درست است که کمی فضای باز سیاسی ایجاد شده؛ اما آیا نگرانی از سانسور یا تنبیه او را وانداشته که یک دشنام به عشایر بدهد و یک نقد به دستگاه حاکم وارد کند؟ وقتی می‌خواهیم متنی را ویرایش کنیم، به این دقت می‌کنیم که کتاب در چه زمانی نوشته شده؟ کجا نوشته شده؟ اوضاع اقتصادی یا سیاسی یا فرهنگی یا... چطور بوده و این‌ها چقدر در قلم نویسنده اثر گذاشته؟ ۴. بار معنایی بعضی از واژه‌ها و نه همه‌اش، شاید در زمان نگارش اثر، آن‌قدرها تندوتیز نبوده. با زبان آن زمان آشنا هستیم؟ مثلاً در همین متن، «اجتماعات بدوی» شاید یک توصیف خنثی باشد و نه لفظی تند و توهین‌آمیز. یاغی‌ها گروهی از عشایر بوده‌اند در آن زمان که به‌دلایلی دست به غارتگری می‌زده‌اند و... . با در نظر داشتن این نکات، بهتر می‌توان دریافت که نویسنده دارد در چه فضایی و با چه حال‌وهوایی می‌نویسد. آن‌وقت بهتر می‌توان تصمیم گرفت و پیشنهاد داد یا اقدام کرد. به‌هرحال ویرایش صرفاً این نیست که مثل حروف‌چین، از یک طرف شروع کنیم به تایپ کردن و نفهمیم متن دربارۀ چیست و در چه بافتی نوشته شده و دارد چه می‌گوید. از رفقایی که در فرستۀ قبل دیدگاه گذاشتند، متشکرم. #بهمن‌بیگی 💎خانهٔ ویراستار خانۀ خودتان است. @heydarisani_ir