در طول قرن بیستم، کشورهای جهان سوّم با دو نوع ناسیونالیسم در فرایند دولت‌-ملّت‌سازی مواجه شدند: ناسیونالیسم آمرانه و ناسیونالیسم مردمی یا مدنی. ناسیونالیسم آمرانه، که از بالا به پایین و توسّط حکومت‌های متمرکز اعمال می‌شود، تلاش دارد با ابزارهای قدرت دولتی و تحمیل هویّت یکپارچه، ملّت را از دیدگاه دولت تعریف کند. در مقابل، ناسیونالیسم مردمی از جنبش‌های اجتماعی و خواهش‌های مردمی ریشه می‌گیرد و هویّتی ملّی را شکل می‌دهد که پذیرای تنوّع فرهنگی و مشارکت عمومی است. این گفت‌وگو به بررسی و مقایسهٔ این دو مسیر متفاوت در برخی از کشورهای جهان سوّم می‌پردازد و بر تجربه‌ٔ ایران و برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی تمرکز دارد. در این بحث، چگونگی شکل‌گیری ناسیونالیسم آمرانه و پیامدهای آن برای دولت و ملَّت با ناسیونالیسم مردمی مقایسه خواهد شد تا مخاطبان دریابند چرا برخی جوامع به‌سوی دمکراسی و وحدت پیش رفتند، درحالی‌که دیگران به‌سمت سرکوب و استبداد کشیده شدند.