هکسره چیست؟ هکسره یعنی به‌جای کسرۀ اضافه «ه/ ـه» بنویسیم یا به‌جای «ه/ ـه» کسره بگذاریم. در حالت اول، «ه/ ـه» جزو واژه نیست و اضافی است. مثال: - «ظ مثل ظهره، *ظهره تابستون» (از کتاب‌کار املای اول دبستان گاج، درس ۲۲) درست: ظ مثل ظهره، ظهرِ تابستون - *جانه من *فدایه *خاکه *پاکه میهنم. درست: جانِ من فدایِ خاکِ پاکِ میهنم در حالت دوم، «ه/ ـه» جزو واژه است. پس نباید حذف شود و گذاشتنِ کسره به‌جای آن نادرست است. مثال: - «قلعه‌نویی: خادمین *آدم‌بدِ شده‌اند، خائنین *آدم‌خوبِ!» (روزنامۀ شوت، ش ۱۲۱۷، ص ۱) درست: آدم‌بده، آدم‌خوبه. - «آقای سرمربی! *مردِ و قولش!» (روزنامۀ استقلال جوان، ش ۱۶۸۹، ص ۱) درست: مَرده (= مرد است) و قولش. نکته: در گفتار، مصوّت /e/ به‌جای شناسه و به‌عنوان فعل ربطی و نشانۀ معرفه نیز به‌کار ‌می‌رود و در خط به‌صورت «ه/ ـه» نوشته می‌شود. ۱) به‌جای «ـَ‌د» (شناسۀ سوم‌شخص مفرد) - می‌تواند > می‌تونه، می‌کند > می‌کنه؛ بتواند > بتونه، بکند > بکنه غلط (هکسره): *می‌تونِ، *می‌کنِ؛ *بتونِ، *بکنِ ۲) «ه/ ـه» به‌جای «است» - زمونه رنگارنگه. = زمانه رنگارنگ است. - این کتاب مال توئه؟ = این کتاب مال تو است؟ ۳) نشانۀ معرفه - خونۀ "مادربزرگه" هزار تا قصه داره. غلط (هکسره): خونۀ *مادربزرگِ هزار تا قصه داره. - آقاهه، گربهه/ گربه‌هه، آهوئه، خاله‌سوسکه، قوطیه، دختره، پسره، ... . نکته: «ه/ ـه» برای تحقیر نیز به‌کار می‌رود: دخترۀ چشم‌سفید! پسرۀ جُعَلّق! یادآوری: شکسته‌نویسی‌های افراطی و گفتاری‌نویسی‌های بی‌ضابطه در فضای مجازی و نیز بی‌دقتی و کم‌‌سوادیِ برخی از نویسندگان را می‌توان دو دلیلِ عمدۀ بُروز هکسره دانست. البته شواهدی از هکسره در متون قدیم فارسی نیز وجود دارد (ر.ک: اکرم حاجی‌سیدآقایی، «دربارۀ لغتی از تفسیر ابوالفتوح رازی»، مجلۀ فرهنگ‌نویسی، شمارۀ ۸، ص ۱۱٤)، ولی آن‌ها نیز به احتمال قوی و در اکثر موارد از بی‌دقتی و کم‌سوادیِ کاتبان بوده است، نه مؤلفان. درهرحال، هکسره، در هر دو حالتش، نادرست است و تشخیص آن نیز مستلزم یک شناخت نسبی از ساختار واژه‌ها (صرف) و املای صحیح کلمات است. سید محمد بصام @Matnook_com