تفاوت «املا» و «رسمالخط»
در سالهای اخیر، دربارۀ املا و رسمالخط بسیار نوشتهاند، ولی آنچه در این میان مغفول مانده تعریف و بیانِ تفاوتِ این دو بوده است. اگر میانشان تفاوتی قائل شویم، توضیح تفاوتِ صورت یا صورتهای نوشتاریِ کلمات آسان میشود.
به نظر نگارنده، "املا" را میتوان نحوۀ نوشتنِ کلمه دانست هنگامی که آن کلمه "فقط یک صورتِ نوشتاریِ درست" داشته باشد، مثل «سؤال، مسائل، انضباط، حتماً، ارائه». برای یافتنِ املای صحیحِ کلمات، باید به فرهنگهای معتبر رجوع کرد. بنابراین، آنجا که سخن از املاست، کسی اجازه ندارد بگوید که من دوست دارم بنویسم «حتمن» یا «مسایل» یا «ارایه».
ولی "رسمالخط" نحوۀ نوشتن کلمه است هنگامی که آن کلمه "بیش از یک صورتِ نوشتاریِ درست" داشته باشد؛ مثل «آزادیبخش/ آزادیبخش، مسئله/ مسأله، نامۀ من/ نامهی من، اتو/ اطو، خانهای/ خانهئی/ خانهیی». برای یافتنِ رسمالخطِ مُختارِ کلمات و تکواژها باید به دستورِخطها و شیوهنامههای ناشران و مؤسسات معتبر فرهنگی و انتشاراتی، ازجمله فرهنگستان زبان و ادب، رجوع کرد. وقتی کلمهای بیش از یک صورتِ نوشتاریِ درست داشته باشد، نویسنده و مترجم و ویراستار میتوانند یکی از آن صورتهای درست را، البته به شرط رعایت یکدستی و تطابق با رسمالخط ناشر، برگزینند. مثلاً ما نمیتوانیم بگوییم «خانهئی» و «خانهیی» "غلط" است، بلکه میتوانیم بگوییم که «خانهای» از آن دو رایجتر و پذیرفتهتر است.
هومن عباسپور، «نگاه ویراستار»، مجلۀ «جهان کتاب»، ش 327-328، ص 42.
@anjomanvirastaran