💢 بودجه سالانه اگرچه نمادی از دخل و خرج دولت است اما محملی برای تصمیمگیری در مورد عوامل مختلفی از جمله مقدار درآمدهای
نفتی، میزان بودجه عمرانی، شفافیت بودجهای، نرخ ارز، توزیع بودجههای استانی و .... است.
📈 یکی از روشهای تحلیل هر بودجهای، بررسی
#کسری_بودجه و راههای جبران آن است. نمودار بالا کسری حقیقی تراز عملیاتی بودجه در طول ۲۰ سال گذشته را نشان میدهد که با نرخ تورم سالانه تعدیل شده است. برای بودجه سالانه چندین نوع تراز و به تبع، کسری میتوان تعریف نمود که یکی از مهمترین این ترازها،
#تراز_عملیاتی_بودجه است و کسری در تراز عملیاتی، همیشه در اقتصاد ایران عواقب منفی بر اقتصاد و توان تولید داخلی کشور داشته است. کما اینکه در طول چند دهه گذشته همیشه کسری در تراز عملیاتی یکی از عوامل رشد پایه پولی در اقتصاد ایران بوده است که متاسفانه رشد پایه پولی یکی از عوامل مهم شکل دهنده تورم در اقتصاد ایران است و این تورم همیشه باعث ایجاد نابرابری و فقر گسترده در کشور بوده است.
📑 در واقع تراز عملیاتی از کسر میزان درآمدهای دولت (غیر از
عایدات نفتی و سرمایه ای) منهای هزینههای جاری بدست میآید. به بیانی ساده تراز عملیاتی بیان میکند که آیا همه هزینههای جاری دولت (مانند پرداخت حقوق و دستمزد، استفاده از کالا و خدمات، یارانه و ...) توسط درآمدهای عمومی (مالیاتی و غیرمالیاتی) دولت پوشش داده میشود؟ یا به عبارت دیگر آیا درآمدهای دولت کفاف عملیات جاری را میدهد یا نیاز است تا برای جبران هزینههای جاری از دیگر منابع استفاده کند. دولت برای پوشش هزینههای خود، دو منبع دیگر
#عایدات_نفتی و
#استقراض (فروش اوراق مالی و ...) نیز میتواند استفاده کند و معمولا دولتها برای پوشش هزینههای خود از این دو منبع استفاده میکنند که باعث تراز شدن بودجه میشود.
♦️ روند بودجهریزی کشور در بیست سال گذشته نشان میدهد که کسری تراز عملیاتی بودجه ۳ دوره مشخص را طی نموده است. در دوره نخست که بازه سالهای ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۵ است که کسری حقیقی تراز عملیاتی بودجه، رو به افزایش بوده است و در واقع در این دوره سهم بیشتری از منابع
نفتی برای پوشش امور جاری و هزینههای دولتی مصرف شده است اما از سال ۱۳۸۵ الی ۱۳۹۳ این مسیر معکوس شده و استفاده از سرمایههای
نفتی برای پوشش هزینههای جاری کاهش یافته است اما متاسفانه در دوره سالهای ۱۳۹۳ تاکنون علیرغم تحریم و کاهش فروش نفت، متاسفانه رشد کسری تراز عملیاتی بودجه شدت گرفته است و در بودجه سال ۱۴۰۰ این رقم به شدت افزایش یافته است و به بیشتر از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده که دو برابر سال ۱۳۹۹ بوده است. این مسئله نشان دهنده وابسته شدن بیشتر بودجه عمومی دولت به منابع
نفتی و استقراض است!
💠 اما باید توجه داشت که تراز کردن بودجه بدین شکل، عوارضی نیز به دنبال خواهد داشت. اگرچه معمولا دولتها از فروش نفت برای کاهش کسری استفاده میکنند اما باید توجه داشت که نفت نه درآمد، بلکه سرمایه ملی است و استفاده از آن برای پوشش کسری بودجه، باعث هدررفت سرمایه میشود و عملا با توجه به کاهش فروش نفت بواسطه تحریمها، دیگر منابعی برای بودجه عمرانی یا سرمایهگذاری جدید باقی نخواهد ماند. در واقع دولت با فروش سرمایه و تبدیل سرمایه به درآمد در حال گذران امور جاری خود هست. حال آنکه سرمایه میبایست در خدمت رشد و توسعه اقتصاد باشد اما صرفا برای هزینههای جاری مانند حقوق و دستمزد و دیگر هزینههای دستگاههای دولتی مورد استفاده قرار گرفته است و عملا بودجه عمرانی تقلیل مییاید. از طرفی دیگر در شرایط تحریم که دستیابی به منابع حاصل از فروش نفت نیز بسیار کاهش یافته است دولت برای پوشش هزینههای جاری خود به سمت استقراض حرکت کرده است و در حقیقت، بخشی از کسری بودجه را به آینده منتقل خواهد کرد.
🗣 به نظر میرسد که راه کاهش کسری تراز عملیاتی بودجه سالانه در کشور متوقف کردن مسیر هزینهتراشی دولتها برای امور بدون اولویت و
#کاهش_هزینههای_زائد_دولتی و از طرفی دیگر فعال کردن ظرفیتهای مغفول درآمدزایی، مانند
#کاهش_فرارهای_مالیاتی باشد.
🔺️ 🔺️ 🔺️ 🔺️👤 «علی مصطفوی ثانی»
#قطب_نما#تراز_عملیاتی#بودجه1400#وابستگی_به_نفت#عدالت_اقتصادی#بودجه_دولت