#گفتگو ماهنامه
#خشت_زر #معماری با دکتر
#مهدی_زارع #آبان #1395 /01 /
آقای زارع به طور کلی موقعیت تهران را از لحاظ وجود و خطر گسل های زلزله چگونه ارزیابی می کنید و کمی هم درباره برآورد زمانی که در خصوص احتمال وقوع زلزله در پایتخت وجود دارد، توضیح دهید.
ما معمولاً در این باره که زلزله قبلی کجا رخ داده و چگونه بوده و آیا احتمال تکرارآن وجود دارد باید به دو پارامتر دقت کنیم. اولی وجود گسل ها است. یعنی اینکه ببینیم گسل های فعال در چه مکان هایی واقع شده اند و آیا در آنجا زلزله اتفاق افتاده است یا خیر. دوم مسئله تاریخ زمین لرزه هااست. یعنی اینکه زمین لرزه ها کجا و به چه تعدادی رخ داده است. در مورد تهران می توانیم بگوییم شناخته شده ترین گسل های کشور، گسل های موجود در پایتخت هستند. خوشبختانه تاکنون از نظر تاریخ زمین لرزه ها نیز زلزله های محدوده تهران به نسبت خوب مطالعه شده است. گسل های اطراف تهران نیز مورد مطالعه قرارگرفته و احتمال بازگشت زمین لرزه در مورد بعضی از آنها بررسی شده است. در مورد احتمال بازگشت زمین لرزه دو جمله را باید به صورت خلاصه توضیح داد. اول اینکه ما یک بازگشت آماری داریم.به این معنا که زمین لرزه ها به نحو آماری بررسی شود.اگر بازگشت آماری را مورد توجه قرار دهیم و به همه گسل ها به صورت یکسان توجه کنیم ما تقریباٌ هر 200 سال یک زلزله را در محدوده ای به شعاع حدود 100 کیلومتراز مرکز تهران کنونی انتظار داریم. آنچه که از نظر آماری می توانیم بگوییم این است که هر 200 سال یک زلزله را انتظار داریم که البته این زمان بدان معنی نیت که حتما درست سر هر دویست سال یک زلزله با بزرگای بین 6.5 تا 7.5 بیاید بلکه زلزله هایی که رخ می دهد در بازه هایی کمتر یا بیشتر از هر دویست سال می آیند ولی متوسط آماری آنها حدودا همین می شود و الان در سال 1395 ، 186 سال ازاین آخرین زلزله با این اندازه و در این محدوده گذشته است. البته معنی حرف من نیست که 14 سال دیگر حتما زلزله ای رخ می دهد، چرا که ممکن است زودتر یا دیرتر باشد. آخرین زلزله با بزرگای بیش از 7.0 روی گسل شمال تهران هم حدود 3000 تا 3500 سال پیش بوده است . گسل شمال تهران مستعد این اتفاق است و بر اساس مطالعات دیرینه لرزه شناسی می دانیم کد در 30 هزارگذشته سال 7 بار چنین زلزله ای اتفاق افتاده است. می توانیم نتیجه بگیریم که در دهه های پیش رو، انتظار رویداد یک اتفاق بزرگ روی گسل های شمال تهران و در محدوده پیرامون شهر تهران منطقی است.
خطرناکترین گسل ها در حال حاضر کدام ها هستند؟
خطرناک ترین گسل ها از دو جهت قابل بررسی هستند. یک وجه آن "خطر زلزله" است که به طبیعت و زمین مربوط است. و به آن بر می گردد که کدام گسل توان لرزه زایی بیشتری دارد.در تهران گسلهایی که "خطر" که از همه مهمتر هستند گسل شمال تهران است که از که محیط شهری تهران کنونی عبور میکند و یک بحث دیگر "ریسک زلزله" است که اثر آن "خطر"بر محیط زندگی انسان است. به عنوان مثال شما یک گسل مانند گسل شمال تهران در غرب کویر لوت داریم به نام گسل نایبند. افرادی که در روستای نایبند در کنار این گسل زندگی می کنند 484 نفر هستند. در محدوده گسل شمال تهران 2 میلیون و 200 هزار نفر زندگی می کنند. بنابراین از این نظراست که ما می گوییم گسل شمال تهران خطرناک ترین گسل ایران است، منظورمان ریسک بالای این گسل برای زندگی انسانهاست . صرفا ویژگی های طبیعی مدنظر نیست چرا که حتی گسل بزرگتر از تهران هم داریم . اما اگر از نظر تمرکز جمعیت و اثرزلزله بر زندگی انسان بررسی کنیم، گسلی بسیار خطرناک است.
بزرگای زلزله ای که هر 200 سال یکبار در تهران پیش بینی شده چقدر است؟
6.5 تا 7 انتظار می رود و در شعاع 100 کیلومتری تهران امروز.
آقای زارع لطفا توضیحاتی در باره گسل های تهران از این حیث که در چه مناطقی واقع شده اند، بدهید.
مهمترین گسلی که از خود شهر تهران رد می شوند گسل شمال تهران است. گسل کهریزک و بخش هایی از گسل ایوانکی و گسل هایی هم وابسته به گسل شمال تهران ، نیز وجود دارند. در مرکز شهر تهران گسلی وجود دارد که اخیراً صحبت زیادی درباره آن می شود و بعضی آن را طرشت نامدگذاری کرده اند. گسل هایی هم در استان تهران وجود دارند . شهر دماوند در نزدیکی گسل مشاء قراردارد و خود شهرک ییلاقی مشاء روی گسلی به همین نام قراردارد.در جنوب تهران هم گسل پیشوا و رباط کریم وجود دارند. گسل اشتهارد و ماهدشت و گسل کرج هم که الان جزء استان البرز است که اینها همه برای محیط شهری تهران خطرناک است.
اخیراً وزارت راه یک مصوب های را ابلاغ کرده که ساخت و ساز در حریم گسل را ممنوع کرده، به نظر شما این اقدام چقدر موثر و قابل اعتنا است؟