به سوی دانشگاه اخلاقی و فضیلتمند
مختار نوری، اول بهمن ۱۴۰۳
در طول تاریخ کارکردهای مختلفی برای دانشگاه تعریف شده است، اگر از آکادمیهای کلاسیک افلاطون و ارسطو در یونان باستان بگذریم، چنانکه برخی محققان گفتهاند، از سده سیزدهم میلادی که دانشگاه پاریس در فرانسه به تدریج برپا شد، این دانشگاه با محوریت ایدههای فلسفی در خدمت به الهیات سامان یافت. بعدها با محوریت دانشگاه هاله در آلمان و در سده هجدهم دانشگاهها در خدمت اهداف دولت- ملت قرار گرفتند. سومین ایده مهم و شناخته شده برای دانشگاه، ایده جستجوی حقیقت است که با تاسیس دانشگاه برلین در آلمان در قرون نوزدهم و بیستم گسترش یافت. سرانجام ایده چهارمی در چند دهه اخیر در آمریکا ظهور کرده و در حال جهانی شدن است و منطبق با آن دانشگاه باید درآمدزا و کارآفرین باشد. این ایده متاخر دانشگاه را از روح جستجوگری و حقیقتخواهی دور میسازد. با این حال، در روزگار ما که آغشته به محاسبهگری و حساب و کتاب است و به بیان مایکل سندل همه چیز با پول قابل خرید و فروش است، معمولا دانشگاه را نیز با معیارهای تجاری، اقتصادی و کارآفرینی مورد سنجش قرار میدهند و برخی از مدیران نیز سادهلوحانه معتقدند دانشگاه خوب دانشگاهی است که بر حسب کارآمدی اقتصادی اداره شود. علیرغم تمامی ایده های چهارگانه پیرامون رسالت دانشگاه( خدمت به الهیات، خدمت به دولت- ملت- خدمت به حقیقت و خدمت به سود) اما جان نیکسن در کتاب مهم خود یعنی " به سوی دانشگاه فضیلتمند: مبانی اخلاقی کار دانشگاهی" با ابتنای بر اخلاف فضیلت و روایت امثال ارسطو و السدیر مکاینتایر از این نوع اخلاق انسانی و کهن، روایتی اخلاقی از دانشگاه ارایه داده است. از نظر نیکسن دانشگاه پرچمدار جامعه مدنی است و در این نهاد علمی ما باید سه کار را به صورت اخلاقی انجام دهیم: آموزش، پژوهش و همکاریهای دانشگاهی. به بیان دیگر، کار اصلی دانشگاه معطوف به آموزش، پژوهش و مراودات و همکاری های دانشگاهی میان اساتید و دانشجویان، اساتید با یکدیگر و با کادر اداری دانشگاه است. واقعیت قضیه هم همین است و جز این سه کار ما کار دیگری در دانشگاه نداریم و مابقی دستورکارها اضافی است. لذا نیکسن میخواهد به ما بگوید چگونه ما باید بتوانیم در سه حوزه مذکور یعنی آموزش، پژوهش و مراودات دانشگاهی، فضایل چهارگانه صداقت (دقت و خلوص)؛ احترام( توجه و درستکاری)؛ اصالت ( شجاعت و شفقت) و بزرگمنشی ( خودآیینی و دغدغه) را به کار گیریم تا به سوی دانشگاه اخلاقی و فضیلتمند حرکت کنیم و مبانی اخلاقی کار دانشگاهی را به سهم خود پاس بداریم.
https://t.center/DrMokhtarNouri