🩺 بزرگداشت حکیم #ابن_سینا و روز پزشک🧠😷 سرسام و برسامبارها پیش آمده که داد زدهایم: سرسام گرفتم! اما سرسام یعنی چه؟ «
سرسام» از قدیم در چند معنا بهکار رفته: التهاب مغزی، التهاب پردههای مغزی (= مننژیت)، هذیان و مالیخولیا. «سر» همان کلّه و «سام» (ورم، بیماری؛ صورتی از واژۀ «زخم»)، واژهای کهن است که در اینجا معنی بیماری یا درد، و ورم و آماس میدهد.
«برسام» هم ورم سینه، درواقع ورم حجاب حاجز (= پردۀ دیافراگم)، است که آن را ذاتالجَنْب، ذاتالریه، یا سینهپهلو نیز گفتهاند. در
قانون #ابن_سینا چنین میخوانیم: «برسام و سرسام دو کلمۀ فارسیاند؛ «سام» یعنی آماس و بیماری، «بر» سینه و «سر» سر است». «برسامزده» و «سرسامزده» یعنی کسی که دچار این بیماریهاست. سرسام و برسام در فهرست واژههای پیشنهادی
#فرهنگستان_دوم (۱۳۴۹–۱۳۵۸) هم قرار گرفته بودند، اما در پزشکی امروز رواج نیافتند. البته «سرسام» هنوز برای مردم آشناست و در کنار واژۀ
«روانآشفتگی»، در برابر delirium، در کارگروه واژهگزینی
#اعتیاد، در فرهنگستان زبان و ادب فارسی بهتصویب رسیدهاست.
منابع:
واژههای پزشکی ذخیرۀ خوارزمشاهی (دکتر جامی شکیبی گیلانی)؛
لغتنامه (دهخدا و دیگران)؛
فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی (دکتر محمد حسندوست)؛
مدارالافاضل؛
واژگان متروک زبان فارسی (دکتر نسرین مظفری)؛
فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ دفتر واژههای پیشنهادی گروههای واژهگزینی فرهنگستان زبان ایران (۱۳۵۰–۱۳۵۴)؛
قانون (ابنسینا، ترجمۀ شرفکندی، ج ۳، ص ۸۴).
✍🏻سمانه ملکخانی
#واژه_شناسی@cheshmocheragh